Μια έκθεση που έχει συγκλονίσει την Ευρώπη φέτος το καλοκαίρι φιλοξενείται στο Μουσείο Mucem της Μασσαλίας. Είναι αφιερωμένο στην ιστορία και την ποικιλομορφία των Ρομά πληθυσμών της Ευρώπης. Στα Ρομανί, το "barvalo" σημαίνει "πλούσιο" και, με επέκταση, "περήφανο". Αυτή η πολυσημία λέξη είναι ο τίτλος της νέας έκθεσης στο Mucem αφιερωμένη στην ιστορία και την ποικιλομορφία των Ρομά πληθυσμών της Ευρώπης. Μια ιστορία που είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με την αντι-τσιγγανική εχθρότητα, εναντίον της οποίας όσοι ονομάζονται ακόμα και σήμερα μερικές φορές "Τσιγγάνοι" πολεμούν εδώ και χίλια χρόνια. Σε συνεργασία με το Eriac, η έκθεση "Barvalo" δημιουργήθηκε από μία ομάδα δεκαεννέα ατόμων εκ των Ρομά (Ρομά, Σίντι, Μανούσοι, Γκιτάνος, Τράβελερς) και μη Ρομά καταγωγής, από διάφορες εθνικότητες και προφίλ. Το "Barvalo" διαιρείται σε δύο μέρη.
Από τα πρώτα αναφορικά με την άφιξή τους στην Ευρώπη μέχρι τις μέρες μας, η πρώτη ενότητα της έκθεσης αναδεικνύει τους τρόπους με τους οποίους αναδυόταν και διαιωνιζόταν η δίωξη του ρομανί πληθυσμού, κορυφώνοντας στο Ολοκαύτωμα. Αυτό το πρώτο μέρος ασχολείται επίσης με τον ρόλο των στερεοτυπικών αναπαραστάσεων στον πολιτισμό και το λαϊκό παραδοσιακό. Παράλληλα, αυτό το μέρος της έκθεσης δείχνει πώς οι ομάδες των Ρομά εκφράστηκαν, ειδικά μέσω ενός κοινού γλώσσας, της Ρομάνι, και διεκδίκησαν τα δικαιώματά τους σε αυτές τις καταστάσεις καταπίεσης. Το δεύτερο μέρος της έκθεσης προσφέρει μια αναφορά στις έννοιες της ανήκειας και της ταυτότητας, αντιστρέφοντας την οπτική του επισκέπτη. Αυτή είναι η εγκατάσταση του καλλιτέχνη Gabi Jimenez, το Gadjo Museum: εδώ ανακαλύπτουμε την "gadjology", μια φανταστική και παρωδική επιστήμη που αντηχεί με τη ρομανί αντίληψη του Άλλου. Αυτός ο χώρος παίρνει τη μορφή ενός διοράματος αφιερωμένου στο "gadjo culture", αποκαλύπτοντας έτσι την παράλογη ουσιοποίηση του Άλλου όταν φτάνει στα άκρα της. Ερωτάται επίσης για τον ρόλο του εθνογραφικού μουσείου ως μεταδότη της "αλήθειας".
Στο τέλος της διαδρομής επίσκεψης, μια συλλογή πορτρέτων διάσημων και λιγότερο γνωστών ατόμων μαρτυρεί τον πλούτο των ρομανί πολιτισμών και την περηφάνια των διαφόρων κοινοτήτων που συντελούν στην πολιτιστική ποικιλία των ευρωπαϊκών κοινωνιών, για να διατηρήσουν, δυνατά και σαφή, το "barvalo"! Καθ' όλη τη διάρκεια της έκθεσης, ο επισκέπτης συνοδεύεται εικονικά από τέσσερις 'οδηγούς' που ανήκουν σε τέσσερις διακριτές ομάδες των Ρομά. Οι προσωπικές και οικογενειακές τους ιστορίες αντηχούν σε μια ευρύτερη, κοινή ευρωπαϊκή ιστορία. Σε κάθε μέρος, τα έργα μη Ρομά καλλιτεχνών εκτίθενται δίπλα σε αυτά των σύγχρονων Ρομά γλυπτών, φωτογράφων και ζωγράφων, προκειμένου να επιτραπεί στους εκπροσώπους αυτών των μειονοτήτων να παρουσιάσουν την όρασή τους για εννέα αιώνες παρουσίας στην Ευρώπη και να επιβεβαιώσουν τον πολιτισμό τους.
Η έκθεση συγκεντρώνει 200 έργα και έγγραφα (έντυπα, βίντεο και ήχο) από γαλλικές και ευρωπαϊκές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, συμπεριλαμβανομένων του Μουσείου Λούβρου, του Εθνικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού, του Μουσείου Εθνογραφίας της Γενεύης, των Συλλογών Καλών Τεχνών του Δρέσδης, του Μουσείου Nicéphore Niépce στο Chalon-sur-Saône, των Αρχείων των Bouches-du-Rhône, των Δημοτικών Αρχείων της Μασσαλίας, της Μεθοδολογίας Matéo Maximoff, του Μουσείου του Γκρενόμπλ, του Εθνικού Μουσείου Ιστορίας και των Εθνικών Αρχείων της Ρουμανίας, του Ίδρυματος Kai Dikhas, του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ρομά για τις Τέχνες και τον Πολιτισμό στο Βερολίνο, και του Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πολιτισμού των Γερμανών Σίντι και Ρομά στο Χαϊδελβέργη.
Από αυτά τα 200 έργα, 62 προέρχονται από τις συλλογές του Mucem και 15 δημιουργήθηκαν ειδικά για την έκθεση και παρήχθησαν από το μουσείο: 6 επιταγές από Ευρωπαίους ρομανί καλλιτέχνες - Luna De Rosa (Ιταλία), Gabi Jimenez και Marina Rosselle (Γαλλία), Mitch Miller (Σκωτία), Emanuel Barica (Ρουμανία) - και 9 δημιουργικά έργα ήχου και εικόνας (ταινία, κινούμενος χάρτης και ήχος).
Επιμελητική Ομάδα
Συν-επιμελητές
Τζούλια Φερλόνι, επίσημη συντηρήτρια, επικεφαλής της μονάδας "Τέχνες, Εμπόριο και Βιομηχανία", Mucem
Άννα Μίργκα-Κρουσελνίτσκα, αναπληρωτής διευθυντής του Eriac - Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ρομά για τις Τέχνες και τον Πολιτισμό (Βερολίνο)
Τζόνα Στάινμπεργκ, αναπληρωτής καθηγητής ανθρωπολογίας και διευθυντής των Σπουδών Παγκοσμίων Σπουδών, Πανεπιστήμιο της Βερμόντ, ΗΠΑ
Βοηθοί Επιμελητές
Φρανσουάζ Νταλμαίν, υπάλληλος συλλογών και έρευνας, Mucem
Αλίνα Ματζιόρ, ερευνήτρια CIFRE στο Mucem, διδακτορική φοιτήτρια στην κοινωνική ανθρωπολογία, Πανεπιστήμιο Aix-Marseille / Πανεπιστήμιο Freiburg, Γερμανία
Επιτροπή ειδικών:
Γουίλιαμ Άκερ, δικηγόρος, γενικός αντιπρόεδρος του Εθνικού Συλλόγου των Πολιτών Ταξιδιώτων (ANGVC)
Γιαχγιά Αλ-Αμπντουλά, διδακτορικός φοιτητής στην κοινωνική ανθρωπολογία, EHESS Παρίσι
Νέλλυ Ντεμπάρ, εργάτρια πανηγυριών, πρόεδρος του Εθνικού Συλλόγου Πολιτών Ταξιδιωτών και μέλος του Συμβουλίου Συμβούλων Ταξιδιωτών
Μπενεντίκτ Φλορέν, λέκτορας γεωγραφίας, Ομάδα Αραβικού Κόσμου και Μεσογείου (EMAM), εργαστήριο CITERES, Πανεπιστήμιο Τουρ
Λιζ Φουανσό, ανθρωπολόγος, ερευνητική συνεργάτης στο CNRS
Πασκάλ Γκαρέ, φωτογράφος και κοινωνιολόγος, Τουρ
Καρολίν Γκοντάρ, διευθύντρια έργου, σύλλογος "Rencontres Tsiganes", Μασσαλία
Γκάμπι Χιμένεθ, εικαστικός καλλιτέχνης και πρόεδρος του Τμήματος του Συλλόγου Γκάτζε-Ταξιδιωτών και Τσιγγάνων της Γαλλίας (ADVOG)
Τιμέα Γιούνγκχαους, ιστορικός τέχνης, διευθύντρια του Eriac, Βερολίνο
Ζαν-Πιέρ Λιεζουά, κοινωνιολόγος, επίτιμος δάσκαλος-ερευνητής και διευθυντής (1979-2003) του Κέντρου Έρευνας των Ρομά στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού-Descartes, σύμβουλος του Συμβουλίου της Ευρώπης
Βαλεντίν Μέρλιν, φωτογράφος
Κριστιάν Παντούρε, γλωσσολόγος, δάσκαλος-ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου
Σαντίνο Σπινέλι, μουσικός, συνθέτης και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κιέτι
Σάσα Ζάνκο, χαλκάς, πρόεδρος του συλλόγου "Τσατσιπέν" και αντιπρόσωπος του Ευρωπαϊκού Φόρουμ Ρομά και Ταξιδιωτών
Σκηνογραφία
bGc studio, Ίβα Μπέρθον Γιάζακ, Τζιοβάννα Κομάνα, Κλάρα Λονέ
Γραφικά
Φαμπρίς Πετιθυγενίν
Το Mucem θα ήθελε να ευχαριστήσει το Eriac (Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ρομά για Τέχνες και Πολιτισμό) για την ανεκτίμητη υποστήριξή του από την αρχή του έργου και για την επιτροπή της εγκατάστασης της ταξιδιωτικής βιβλιοθήκης RomaMoMA στην έκθεση.