Η κοινή λογική συμπεραίνει ότι αυτή η πρακτική χρησιμοποιείται όταν ο καλλιτέχνης που παρήγαγε το έργο επιλέγει να μην το ονομάσει, γεγονός σεβαστό μεν στο πλαίσιο της περιβόητης καλλιτεχνικής ελευθερίας, ατυχές όμως, τόσο για τη "μοίρα" του ίδιου του έργου, όσο και για την δυνατότητα του καλλιτέχνη να είναι επιδραστικός, να έχει απεύθυνση, να συναντήσει αποδοχή.
Αν μας αρέσει αρκετά ένα έργο τέχνης, τόσο ώστε να αναζητήσουμε τον τίτλο δίπλα στον πίνακα, μόνο για να συναντήσουμε την άρνηση του καλλιτέχνη να παρέχει έναν, θα νιώσουμε ότι το έργο δεν έχει σαφές μήνυμα, ή ότι ο καλλιτέχνης αδιαφορεί να μοιραστεί μαζί μας τη σκέψη του, παρότι μέσω του έργου και της έκθεσης του επιζητά τη προσοχή, ίσως και τον οβολό μας.
Ως φιλότεχνος, αλλά και ως επαγγεματίας του χώρου της τέχνης, θα δω σε ένα έργο αυτό που βλέπω ούτως ή άλλως, είτε υπάρχει τίτλος, είτε όχι. Ένας τίτλος είτε δηλώνει εμφατικά το μονοπάτι που παίρνει ο καλλιτέχνης με το έργο, είτε μας δίνει τροφή για σκέψη γενικότερα. Είναι ένα σημείο αναφοράς για τις σκέψεις μας που θα γεννηθούν, ή για τις ιδέες του καλλιτέχνη και την οπτική γωνία του έργου του που θα θαυμάσουμε. Η έλλειψη τίτλου, ιδίως σε κάποιες μορφές τέχνης που έχουν λίγη ή καθόλου αναφορά σε ...ο,τιδήποτε, απαιτούν κάτι που κανείς άνθρωπος δεν είναι σε θέση να κάνει, είτε το ομολογεί, είτε -συχνότερα όχι- για να μην τον αποκαλέσουν "απολίτιστο": κανείς δεν μπορεί να συσχετιστεί, να αναπτύξει σκέψεις και να επηρεαστεί από κάτι που το χαρακτηρίζει ασάφεια και απροσδιοριστία.
Συχνά, φεύγοντας από εκθέσεις σε μουσεία και χώρους τέχνης, σε επόμενη συνάντηση μου, θα θελήσω να περιγράψω ένα ή δύο έργα που μου έκαναν περισσότερη εντύπωση. Δεν θυμάμαι ποτέ να ανέφερα σε κάποιον το ...."Άτιτλο" του τάδε! Με θυμάμαι αρκετές φορές να καταφεύγω σε λεκτική περιγραφή της μορφής του έργου, πράγμα που με έκανε να νιώσω ότι το προδίδω, διότι καταλήγει η σύσταση να δει κάποιος μια έκθεση και να προσέξει ένα έργο να "τσαλακώνει" τη δική του πρώτη εντύπωση για αυτό. Με θυμάμαι να μη μιλώ καθολου για καταπληκτικά μη παραστατικά έργα, επειδή δεν μου κάνει καρδιά να περιγράψω ένα έργο που "μου μίλησε" σαν "εκείνο το πρασινωπό νέφος σε μαυρο φόντο με τα τρία κόκκινα μπαλάκια", ακόμη και αν σε αυτό έχω βρει τη δική μου ανέκφραστη αλήθεια.
Επιπρόσθετα, η εν λόγω τακτική, συχνά, αν και όχι παντα, συνοδεύεται από ένα συνολικότερο "πακέτο" ιδεοληψιών διαμορφώνοντας αυτό που κατά παγκόσμια πρωτοτυπία αποκαλείται στην Ελλάδα "μη εμπορική τέχνη", υποννοώντας ότι κρατά τα σκήπτρα της πρωτοπορίας ἐναντι οποιουδήποτε καλλιτεχνήματος καταλαβαίνει, ενδιαφέρεται για αυτό ή/και θα μπορούσε να αγοράσει το ελληνικό φιλότεχνο κοινό. Το αποτέλεσμα είναι να βλέπουμε ανεικονικά, αφαιρετικά, "αφηρημένα" εξπρεσσιονιστικά έργα με περιγραφές του τύπου: "Άτιτλο, ακρυλικά σε καμβά, διαστάσεις 100 Χ 150 εκατοστά". Αν σε αυτή τη πρακτική αθροίσουμε τη συνήθεια των νεότερων ελλήνων καλλιτεχνών να μη παράγουν σειρές έργων, που, τουλάχιστον, ο τίτλος της σειράς θα μπορούσε να δημιουργήσει ενα σημείο αναφοράς για μία ενότητα (διότι, "οι σειρές είναι για τους 'εμπορικούς' καλλιτέχνες"), να μη γράφουν καλλιτεχνικές δηλώσεις ως συνοδεία των έργων τους ("διότι η δουλειά τους δεν είναι να εκφράζονται με λόγια"), να μη συνοδεύουν τα έργα τους με κάποιο εννοιολογικό κείμενο (διότι "το έργο είναι αυτό που καταλαβαίνεις"), αντιλαμβανόμαστε ότι, αντίθετα με αυτό που ελπίζει να επιτύχει ο καλλιτέχνης, τόσο το γενικό κοινό όσο και ο ενημερωμένος φιλότεχνος κατά κανόνα απλώς θα αδιαφορήσουν.
Μη σκέφτεστε την εξαίρεση, ή το μεμονωμένο έργο. Ειλικρινά αναρωτιέμαι και ρωτώ και τους καλλιτέχνες που συστηματικά δεν βάζουν τίτλο στα έργα τους:
"Έχεις μόλις ζωγραφίσει το 11ο ανεικονικό άτιτλο έργο μιας σειράς που δεν ονομάζεις, η οποία δεν συνοδεύεται απο κανενός είδους δήλωση/εννοιολογικό πλαισιο. Θα περάσουν χρόνια και καιροί και κάποιο μουσείο θα αποκτήσει για τη μόνιμη συλλογή του το διάσημο έργο σου "Άτιτλο, ακρυλικά σε καμβά, διαστάσεις 100 Χ 150 εκατοστά, 2017". Παράλληλα, επειδή μέχρι να συμβεί αυτό έχεις διανύσει μία σημαντική πορεία, αρκετοί φιλότεχνοι θα έχουν αποκτήσει έργα σου. Ανάμεσα τους θα συγκαταλέγονται και άλλα δημοσιεύμενα και γνωστά έργα σου: ενδεικτικά θα μπορούμε να αναφέρουμε το "Άτιτλο, ακρυλικά σε καμβά, διαστάσεις 50Χ70 εκατοστά, 2019", όπως και το "Άτιτλο, ακρυλικά σε καμβά, διαστάσεις 120 Χ 180 εκατοστά, 2012". Και, φυσικά, το αξέχαστο "Άτιτλο, ακρυλικά σε καμβά, διαστάσεις 40Χ60 εκατοστά, 2016, με το οποίο συμμετείχες στην Art Fair του Παρισιού.Τα έργα σου βέβαια δεν θα ανήκουν σε μια σειρά, διότι είσαι "ποιοτικός και όχι εμπορικός καλλιτέχνης", ενώ δεν θα συνοδεύονται απο κανενός είδους δήλωση, διότι δουλειά σου "είναι να ζωγραφίζεις, όχι να γραφεις". Φυσικά τώρα που έγινες διάσημος, δεν χρειάζεται να σε απασχολούν όλα αυτά. Ανήκεις πλέον αδιαμφησβήτητα στη πρωτοπορία. Γνωστοί Θεωρητικοί της Τέχνης θα αναλάβουν να γράψουν για τα έργα σου, ό,τι θέλουν εκείνοι, διότι αυτά δείχνουν "ό,τι καταλαβαίνει ο θεατής"...
Προσωπικά θεωρώ την επιλογή των καλλιτεχνών να μην δίνουν συστηματικά κανένα στοιχείο για τα έργα τους, ούτε καν έναν τίτλο, μη ενημερωμένη, απερίσκεπτη, αντιδραστική, ανώριμη και εξαιρετικά ζημιογόνα στάση, πρωτίστως για τους ίδιους, και δευτερευόντως για τη σχέση της τέχνης με την Ελληνική κοινωνία. Βαθαίνει το χάσμα με καθεναν απ' όσους πραγματικά ενδιαφέρονται για τις τέχνες. Επιβραβεύονται στα μάτια της κοινωνίας όσοι αντιμετωπίζουν τα έργα τέχνης ως ένα σπορ για μια βαθύπλουτη ελαφρόμυαλη ελίτ που ασχολείται με αδιάφορα πανάκριβα διακοσμητικα αντικείμενα.
Τα ουσιαστικά έργα τέχνης, παραστατικά ή μη, ανεικονικά ή εξπρεσσιονιστικά, με σύγχρονα ή κλασσικά μέσα αποτυπωμένα, έχουν εφαλτήριο στη σκέψη, γνώση και το θυμικό του καλλιτέχνη. Είναι φορείς μηνυμάτων, ενίοτε δηλώσεων, και συχνά μας φέρνουν μπροστά σε σκέψεις και οπτικές γωνίες που δεν θέλουμε να δούμε. Οι εικαστικοί καλλιτέχνες με τα έργα τους "δίνουν φωνή σε όσους θέλουν να μιλήσουν αλλά δεν έχουν στόμα", όπως έχει γράψει ένας αμερικάνος συγγραφέας. Το έργο όμως αυτό καθαυτό, χρειάζεται να συναρτάται με μια σαφή τοποθέτηση, μία οπτική γωνία, ένα παιχνίδι της λογικής και της φαντασίας, κάτι ελάχιστο για να πιαστείς. Το εφαλτήριο μιας σκέψης δεν εμποδίζει μια άλλη: δίχως αυτό, η τέχνη είναι χρώματα και σχήματα πάνω σε επιφάνειες και άλλα αντικείμενα χωρίς λόγο ύπαρξης. Είναι πρόωρα μωρά που πέθαναν στη γέννα, ανολοκλήρωτες φράσεις, ανολοκληρωτο σύμβολο που παρέμεινε γράμμα κενό.