του Γιώργου Στόγια *
Από σημερινές συζητήσεις μου με παιδιά δημοτικού, δασκάλους, καθηγητές και μαθητές Γυμνασίου, βγάζω ένα συμπέρασμα το οποίο συμφωνεί με την πολυετή εμπειρία μου στα σχολεία: η συντριπτική πλειονότητα των παιδιών δεν γνωρίζει ούτε τα πολύ βασικά ιστορικά στοιχεία για τις εθνικές γιορτές. Αυτό συμβαίνει ανεξάρτητα από το αν κάποτε είχαν εμπνευσμένους εκπαιδευτικούς με ιδιαίτερη αγάπη στην Ιστορία, οι οποίοι προσπάθησαν με δημιουργικούς τρόπους να τους μεταδώσουν στοιχεία περιεχομένου για συγκεκριμένα γεγονότα.
Παλαιότερα πίστευα ότι η κύρια αιτία αυτού του φαινομένου αποτελεί η μορφή των εορτασμών και πως μία πιο προοδευτική παιδαγωγικά προσέγγιση θα είχε καλύτερα αποτελέσματα. Δεν είμαι πια αυτή της γνώμης.
Σήμερα πιστεύω ότι το υπόστρωμα της αδυναμίας των παιδιών να συγκρατήσουν πληροφορίες και να κινητοποιηθούν συναισθηματικά οφείλεται στην ανικανότητα τους να διαβάσουν και να κατανοήσουν γραπτό κείμενο. Δεν είναι λοιπόν ζήτημα εθνικισμού ή αντιεθνικισμού, παραδοσιακης προσέγγισης και κριτικού ιστορικού εγγραμματισμού. Άλλωστε και τα παιδιά που πριν από 50 χρόνια ήταν από προνομιούχες οικογένειες μία χαρά μπορούσαν να συγκρατήσουν πληροφορίες όπως τις παρέδιδε το σχολείο της εποχής. Σήμερα ακόμα και ο εθνικισμός του Λυκείου, αυτός που έπεφτε θύμα πολύ πρόσφατα από τη Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα και ακόμα στην Κύπρο από το ελαμ είναι αδιάβαστος, ανίκανος να αναπτύξει λόγο, καθαρά γηπεδικός.
Για να συγκρατήσει το παιδί μία πληροφορία, για να κινητοποιηθεί συναισθηματικά, θα πρέπει πρώτα να έχει φτιάξει μία δομή στον εγκέφαλο του, έναν ιστό στον οποίο να έρθει η νέα πληροφορία και να συνδεθεί με τα προηγούμενα. Μόνο έτσι το παιδί θα ενδιαφερθεί και θα οικοδομήσει νόημα. Για λόγους οικονομίας του εγκεφάλου μία πληροφορία που δεν μπορεί να συνδεθεί, ξεγλιστρά και πετιέται στον κάλαθο των αχρήστων, ακόμα και αν έχει δοθεί με τον πιο σύγχρονο και ελκυστικό τρόπο διδασκαλίας.
Για αυτό λοιπόν επιμένω ότι το πρώτο μέλημα όσων βρίσκονται σε παιδαγωγικούς ρόλους είναι η στήριξη της αναγνωστικής ικανότητας. Ακόμα κι αν φαίνεται βαρετό για τα μοντέρνα γούστα (ή για κάποιον επιθεωρητή στην Κύπρο), το να διαβάσουν δυνατά όλα τα παιδιά στην τάξη ένα αξιόλογο κείμενο, και αυτό βέβαια να σχολιαστεί ειλικρινώς και σοβαρώς από τον εκπαιδευτικό, μπορεί να γίνει, παράλληλα με την κατανόηση, ένα πολύ πλούσιο και αποτελεσματικό μάθημα. Το να προσπαθούμε με τα παιδιά μας και τους μαθητές μας να μιλήσουμε πάνω σε κείμενα, να ασκήσουμε κριτική, να τα συγκρίνουμε με άλλα κείμενα να το ταξινομήσουμε, χωρίς πρώτα τα παιδιά να έχουν μάθει να διαβάζουν είναι οξύμωρο και προβληματικό. Ειδικά σε μία εποχή όπου από δύο ετών τα παιδιά έχουν συνηθίσει στην αποσπασματικότητα των γρήγορων ερεθισμάτων που παίρνουνε από τα έξυπνα τηλέφωνα. Αν τα παιδιά δεν μάθουν να διαβάζουν κείμενα, τότε όλες οι συζητήσεις που θεωρούμε σημαντικές (για την ιστορία, για την κοινωνία, για τη δημοκρατία) θα αφορούν απλώς και μόνο την παλιά γενιά.
* Το κείμενο έγραψε o Γιώργος Στόγιας, σε ανάρτηση στο προσωπικό λογαριασμό του στο Facebook. Θεωρήσαμε οξυδερκή τη προσέγγιση του και ενδιαφέρουσα την ανάλυση του θέματος, και με την άδεια του το αναδημοσιεύουμε στο περιοδικό μας.
Ο Γιώργος Στόγιας σπούδασε Παιδαγωγικά στο Ρέθυμνο και στη Λευκωσία. Ως ιδρυτής της θεατρικής ομάδας De Gustimus, έχει σκηνοθετήσει και παίξει σε θεατρικά έργα και παραστάσεις που ανέβηκαν στην Κρήτη και στην Αθήνα. Έχει μεταφράσει το έργο "Rites" της Maureen Duffy για την ομάδα 'Double Bind' και έχει διασκευάσει και σκηνοθετήσει για παιδικό θέατρο έργα των Σαίξπηρ, Μπρεχτ, Αριστοφάνη, Ντίκενς, Τριβιζά.Έχει εργαστεί ως ραδιοφωνικός παραγωγός στο Ρέθυμνο και τη Λευκωσία. Έχει αναπτύξει πλοὐσια αρθρογραφία για πολιτικά και πολιτιστικά θέματα, τόσο σε περιοδικά και εφημερίδες όσο και στο διαδίκτυο. Έχει γράψει διηγήματα και κριτικές παρουσιάσεις δίσκων και ταινιών για φοιτητικά έντυπα και fanzine. Το διήγημά του με τίτλο "Θα μπει μία τάξη" δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ και το "Καλοκαίρι (και η ζήση είναι εύκολη)" στο One:Story. Συμμετείχε στο συλλογικό έργο "Tweet Stories".