Tuesday 2 June 2020

Ηλίας Κασελάς | Η τέχνη επιδρά κοινωνικά μετουσιώνοντας το ευτελές στο θεϊκό

Σε πρώτη ανάγνωση τα έργα του Ηλία Κασελά παραπέμπουν σε έναν σύγχρονο Hieronymus Bosch, με Art Brute στοιχεία, χωροθετική σύνθεση που κινείται μεταξύ αραβικών χρονολογίων του Μεσαιωνα και Ιαπώνων ζωγράφων. Οι μυστηριακά αρχαϊκές φιγούρες του, τα σύμπαντα που εμπεριέχουν και οι κόσμοι στους οποίους καταδύονται έχουν μοιάζουν με χαρακτήρες κόμικ πότε πότε, αλλά σαν σύνολο μπορούν να προκαλέσουν μονάχα τον θαυμασμό, τόσο ως μια ισορροπημένη σύνθεση με ιδιαίτερη εσωτερικότητα που θυμίζει αυτοσχεδιατική τζαζ, όσο και για την ερεβώδη ομορφιά τους. Ο Κασελάς παρουσιάζει αυτό το ιδιαίτερο ιδίωμα της Outsider's Art σκηνής  του περασμένου αιώνα, τα έργα των καλλιτεχνών της οποιας σε έκαναν να αναρωτιέσαι με την παροξυσμική αποτύπωση τους μήπως τελικά κάποιος δαίμονας μπορεί να ζήσει μέσα μας -άλλος από την έμπνευση. Ο ίδιος δηλώνει νιχιλιστής, στάση που δίνει την ελευθερία στον δημιουργό να επανεννοιολογεί κάθε σύμβολο κατά τον δικό του τρόπο, καθώς επίσης μια ιδιαίτερη σχέση που εγκαθιδρύεται μεταξύ του καλλιτέχνη και της κάθε φιγούρας. Οι τίτλοι των έργων του είναι τόσο μοναδικοί, όσο και τα έργα του. Ο καλλιτέχνης μιλά στην συνέντευξη του με ενδιαφέροντα τροπο για κοινωνικά θέματα που άπτονται της πρόσληψης της τέχνης από τον κόσμο στην Ελλάδα, και τον ρόλο του καλλιτέχνη ως κοινωνικού υποκειμένου για την εξέλιξη της κουλτούρας ενός τόπου. 

Συνέντευξη στον Ιάσωνα Καιροφύλα

Πότε αποφασίσατε ότι η τέχνη είναι ο δρόμος σας;
Ενώ φοιτούσα στη Καλών Τεχνών Φλώρινας, συγκεκριμένα στο 4ο ή 5ο έτος της σχολής. Ήταν στα τελευταία χρόνια της σχολής που μπόρεσα να αποκτήσω τη τεχνική και θεωρητική βάση ώστε να αποσαφηνίσω τι σημαίνει για εμένα δημιουργική διαδικασία, να βγάλω ένα πόρισμα ως προς το τι ακριβώς επιζητώ από αυτή τη διαδικασία, πώς φαντασιώνομαι τον εαυτό μου σε σχέση με αυτή, και ύστερα να προσπαθήσω να ενσαρκώσω τη φαντασίωσή μου αυτή.

"Σαγόνια μέχρι πριν κλειστά", μαρκαδοράκι σε χαρτί, 70x100cm, 2019


Από που αντλείτε τα θέματα των έργων σας; Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο φιλοσοφικό/εσωτερικό/θρησκευτικό σύστημα που έχει ασκήσει επιρροή σε αυτά;
Η αλήθεια είναι πως δρω, τρόπω τινά, σα γυρολόγος, και με μια υγιή δόση περιέργειας εισβάλλω σε κάθε θρησκευτική, φιλοσοφική και εσωτερική γκρούπα που θα μου κινήσει το ενδιαφέρον, κλέβοντας ό,τι με συναρπάσει στο επίπεδο της εικόνας και της έννοιας. Με εξιτάρει η δημιουργική ελευθερία που σου παρέχει το να μη πιστεύεις σε τίποτα, ούτε στο ίδιο το τίποτα. Θαυμάζω την οπτική του Robert Anton Wilson σε αυτό το θέμα, και γι'αυτό μπορώ να διαβάζω π.χ για τον προφήτη Ηλία από τον αρχιμανδρίτη Χαράλαμπο Βασιλόπουλο ταυτόχρονα με τη μετάφραση της Καθόδου της Ινάννας στο κάτω κόσμο, και πάει λέγοντας. Βρίσκω πολύτιμο, το να μπορώ να προσεγγίζω οποιαδήποτε πηγή γνώσης αυτού του τομέα, με το συνδυασμό σεβασμού και χλεύης που μόνο το "ίσως!" μπορεί να προσφέρει.



Οι μορφές, η αφήγηση, τα επεισόδια που παρατηρούμε στα έργα σας αποτελούν ουσιαστικά σχόλια αντιπαραβαλλόμενα με την κοινωνική πραγματικότητα, ή θα λέγατε ότι περισσότερο αποτυπώνουν υπαρξιακές αναζητήσεις;
Η συντριπτική πλειοψηφία των στοιχείων της αφήγησης στα έργα που παράγω αποτελούν προϊόντα αυτοματισμού, συνεπώς δε περιέχουν κάποιου είδους "μήνυμα", πολλώ δε μάλλον κοινωνικής υφής. Παρόλο που με εκφράζουν συγκεκριμένες πολιτικές πεποιθήσεις οπότε και "έχω κάποια άποψη" για το τρόπο λειτουργίας των κοινωνικών τεκταινομένων, προτιμώ να αφήνω ανθρώπους που έχουν τις γνώσεις και την ικανότητα να τις εκφράζουν και να τις μεταδίδουν, να κάνουν τη κριτική τους.

Λεπτομέρεια έργου "Οι πειρασμοί του Αγίου Αντωνίου, ξανά",
μαρκαδοράκι σε χαρτί, 70x100 cm, 2019
Υπάρχει μία συνολική "μυθολογία" που αναπτύσσετε, της οποίας κάθε πινακας είναι ένα μέρος της, ή κάθε πίνακας είναι ένας ολοκληρωμένος "μύθος";
Με το καιρό τείνω να αντιλαμβάνομαι αυτό που παράγω σα κομμάτι μιας μεγαλύτερης εικόνας, ή συνολικής "μυθολογίας" όπως το εκφράζει και η ερώτηση. Αυτό που έχω παρατηρήσει στον αυτοματισμό, τουλάχιστον στο πώς βλέπω να λειτουργεί το πράγμα για εμένα, είναι ότι από ένα σημείο και μετά, οι φόρμες/μορφές που αυτόνομα εμφανίζονται στο χαρτί με τον καιρό αποκτούν αυτό που λέμε, μέσες άκρες, "χαρακτήρα"! Κάποιες από αυτές τις μορφές θα απαιτήσουν να εξελιχτεί περαιτέρω το σχήμα τους, θα ζητήσουν να αλλάξουν. Κάποιες θα παραμείνουν σε αυτό το σημείο συνεχούς μεταβολής μέχρι να πάψουν να εμφανίζονται στο χαρτί. Κάποιες θα μείνουν στάσιμες, και οι φόρμες τους θα λάβουν τα χαρακτηριστικά του συμβόλου. Αυτές οι φόρμες-σύμβολα, αλληλεπιδρώντας μεταξύ τους στο χώρο (του χαρτιού) και το χρόνο (δηλαδή προηγούμενα και επόμενα έργα) και μέσω της επαναληπτικότητας της παρουσίας τους, σχηματίζουν ένα σύστημα επικοινωνίας που μπορεί να ονομαστεί "γλώσσα". Και αυτή τη "γλώσσα" χρησιμοποιώ για να περιγράψω τα ήθη και έθιμα ενός εσώτερου τοπίου το οποίο με διασκεδάζει να θεωρώ κτήμα όλων μας.

Η ανάπτυξη της ιδιολέκτου σας (κατά το εννοιλογικό μέρος της τέχνης σας), και η βελτίωση του τεχνικού μέρους της γραφής σας, εκτός από αποτέλεσμα εξάσκησης και επικέντρωσης, είναι και αποτέλεσμα έρευνας ή πρόκειται καθαρά για έμπνευση;
Ονομάζω το τρόπο που δουλεύω σαν "ημι-αυτοματισμό". Είναι ο τρόπος μου να περιγράψω με ειλικρίνεια τη δημιουργική διαδικασία όπως τη χρησιμοποιώ εγώ. Ξεκίνησα με έργα ολότελα αυτόματα και για τη περίοδο που αυτό συνέβαινε, ήμουν ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα. Στη πορεία άρχισα να επιζητώ μια πιο μεστή και στιβαρή σύνθεση, καθώς και κάποια στοιχεία πιο ρεαλιστικά, τα οποία θα δρούσαν σα σημαδούρες για την αντιληπτική σταθερά του θεατή. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να χρησιμοποιώ μολύβι, είτε για να σημειώσω κάποιους μεγάλους όγκους, άξονες κλπ ώστε να υπάρχει ένας σκελετός, μια σύνθεση στο κάθε έργο, είτε κάποιες άλλες για να σχεδιάσω στοιχεία που θέλω να δείχνουν πιο ρεαλιστικά, όπως πχ ένα μέρος ανθρώπινου σώματος, και στη πορεία απλά σβήνω το μυαλό μου όπως πάντα και συνεχίζω αυτόματα. Πολλές φορές βέβαια τα αρχικά μολύβια αγνοούνται τελείως διότι άπαξ και μπορέσεις να συντονιστείς με το αυτόματο απλά καβαλάς τη τίγρη μέχρι όπου σε βγάλει, δεν έχει διακόπτη στιγμιαίου on/off. Άρα θα έλεγα πως απ τη μία είχα για δάσκαλο το Γιάννη Καστρίτση στο σχέδιο, στου οποίου και το εργαστήρι παρουσίασα τη πτυχιακή μου, και με βοήθησαν επίσης τα γραπτά του Όστιν Όσμαν Σπέαρ όσον αφορά τον αυτοματισμό, τη κίνηση της αυτόματης γραμμής με μελάνη κλπ. Και από κει και πέρα συνεχίζω να προσπαθώ να μάθω όσα περισσότερα μπορώ.

Υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο ρεύμα ή κίνημα στο οποίο θα εντάσσατε τον εαυτό σας;
Πραγματικά δεν έχω ιδέα. Δε νομίζω πως με απασχόλησε ποτέ σοβαρά αυτό το ερώτημα. Συνήθως εντάσσεσαι σε κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα από κριτικούς τέχνης ή από ανθρώπους που ενδιαφέρονται να συζητάνε για το έργο σου, σωστά; Αν είναι έτσι, θα ήταν μεγάλη μου τιμή να ακούσω σε ποιο κίνημα της τέχνης εντάσσομαι ώστε να διαφωνήσω με χαρά!

Θεωρείτε ότι ο εικαστικός καλλιτέχνης είναι επάγγελμα ή λειτούργημα;
"Κουλτούρα" ενός λαού ονομάζεται το σύνολο των προτεραιοτήτων που θέτει ένας πολιτισμός καθώς βαδίζει προς τον αφανισμό (ή ολική αλλαγή), πρόκειται δηλαδή για ένα απ' τα θεωρητικά κατασκευάσματα που απαιτούνται για να επιτευχθεί η συνοχή άρα και η πραγμάτωση ενός πολιτισμού και εκπονείται και από την τέχνη, η οποία αποτελεί μία από τις πολιτισμικές τάσεις της ανθρώπινης πυξίδας. Αν δεχθούμε πως ασχέτως του μανδύα που επιλέγει να φοράει αναλόγως των περιστάσεων, η τέχνη έχει σα βασική αρχή του Είναι της την λαχτάρα και ανάγκη του όντος να σμιλέψει την ατομική ή συλλογική αλήθεια του, τότε η ιστορία της τέχνης, είναι η μυθολογία της ανθρώπινης ανάγκης. Διασχίζοντας τους αιώνες, οι ζευγάδες της (δηλαδή οι ίδιοι πολιτισμοί που την πραγμάτωσαν) μπορεί να φεύγουν ή να αλλάζουν, αλλά η σπορά της (δηλαδή τα έργα και μνημεία του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος) πάντα μένει.
Ακολουθώντας αυτό το τρόπο σκέψης, ο εικαστικός καλλιτέχνης είναι λειτούργημα. Φαντάζομαι πως εξίσου εύκολα μπορεί κανείς να δημιουργήσει μια αφήγηση στην οποία ο εικαστικός καλλιτέχνης ισοδυναμεί με έναν ασυρματιστή ή ένα πωλητή τελεμάρκετινγκ, τυχαία παραδείγματα. Για εμένα σημασία έχει η αφήγηση και το πώς κατασκευάζεται.

Ποιός πιστεύετε ότι είναι ο κοινωνικός ρόλος της τέχνης και του εικαστικού καλλιτέχνη σήμερα; Θεωρείτε ότι οι εικαστικοί καλλιτέχνες αλληλεπιδρούν επαρκώς με την Ελληνική κοινωνία;
Ανήκω στη σχολή εκείνη σκέψης που διατείνεται πως η ζωγραφική πρωτίστως ασχολείται με τη ζωγραφική, και δευτερευόντως γίνεται φορέας κοινωνικών μηνυμάτων ή στη χειρότερη σλόγκαν. Όχι επειδή σνομπάρω το κοινωνικό ρόλο της τέχνης, ακριβώς το αντίθετο: διότι θεωρώ ότι δε δύναται η τέχνη να εφευρίσκει λύσεις για προβλήματα που δεν άπτονται αυτής, σαν ο ψηλομύτης γκουρού εξυπνάκιας που τον δένεις μ'ενα σπάγκο στο μπούτι για να μην αιωρηθεί στη στρατόσφαιρα απ' τη τόση ξιπασμένη οξυδέρκεια πια. Θεωρώ ότι αυτό που έχει η τέχνη και δεν έχει καμία άλλη τάση της ανθρώπινης πολιτισμικής πυξίδας, είναι η εν δυνάμει ικανότητά της για αλχημιστική σχεδόν μετουσίωση: από τα κόπρανα στο χρυσάφι, από το ευτελέστερο στο θεϊκό πέραν της σαρκός κ.ο.κ. Άποψή μου είναι ότι όταν ένα έργο τέχνης γίνεται τσελεμεντές με σλόγκαν, πολύ απλά δε δύναται να χρησιμοποιήσει την ικανότητά αυτή της τέχνης άρα δε δύναται να επηρεάσει αποτελεσματικά το δέκτη. Επίσης άποψή μου: η "Γκουέρνικα" δε θα'χε το ίδιο καλλιτεχνικό βάρος αν η θεματική ήταν ίδια, μα η βιαιότητα της φόρμας του κυβισμού είχε αντικατασταθεί με μια τεχνική ρεαλιστικής υφής.
Το αν οι εικαστικοί καλλιτέχνες αλληλεπιδρούν επαρκώς με την ελληνική κοινωνία δε δύναμαι να το γνωρίζω, καθώς και εγώ ο ίδιος αποφεύγω να αλληλεπιδρώ με την ελληνική κοινωνία παραπάνω απ' όσο χρειάζεται.

Υπάρχει θεσμική στήριξη για τους εικαστικούς καλλιτέχνες στην Ελλάδα σήμερα;
Αν υπάρχει, δεν έχει τύχει να τη πάρω πρέφα. Ασχέτως του τι πιστεύει ο καθένας, στην Ελλάδα του 2020 είναι απλά αδύνατο να ζήσει κανείς από τη τέχνη του και μόνο, δίχως να βιοπορίζεται παράλληλα κάνοντας κάτι άλλο.

Τι θα είχε νόημα να αλλάξει στον χώρο τέχνης στην Ελλάδα προς όφελος της κοινωνικής απεύθυνσης της Τέχνης, και με ποιό τρόπο νομίζετε ότι μπορεί να συμβεί αυτό;
Το να δοθούν περισσότερες ευκαιρίες σε νέους (νέους: 20-30-40 μάξιμουμ χρονών) δημιουργούς που ζουν και παράγουν τέχνη στην Ελλάδα, να παρουσιάζουν το έργο τους ευκολότερα και αποτελεσματικότερα, μέσω κρατικών προγραμμάτων/επιχορηγήσεων κλπ. Κάποια στιγμή οφείλουμε να κατανοήσουμε ότι το κύρος της διανόησης (που κατασκευάζει κουλτούρα) δεν είναι ανάγκη να είναι συνδεδεμένο με άσπρο μαλλί στη κεφαλή και τα λοιπά κακά μαντάτα: αντιθέτως, η ιστορία της τέχνης αποτελεί ζώντα οργανισμό, συνεχώς μεταβαλλόμενο και εξελισσόμενο, και αν θέλουμε να έχουμε μια ευκαιρία ο κόσμος να ενδιαφερθεί περισσότερο για τη ζωγραφική πχ, καλό θα ήταν να του δείχναμε πως η τέχνη δεν είναι μόνο αραχνιασμένοι τόμοι ιστορίας της μεταπολίτευσης, μα κάτι που συμβαίνει τώρα, αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Και εν δυνάμει τον αφορά διότι πάλλεται με τις ίδιες ανησυχίες οι οποίες σα μοτίβα επαναλαμβάνονται μεν σε όλη την ιστορία του κόσμου, μα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους προσδιορίζονται άμεσα μόνο απ' την εποχή στην οποία πραγματώνονται. 

Πέραν της επικέντρωσης σας στην εικαστική δημιουργία, και άλλων επαγγελματικών ενασχολήσεων, ποιές άλλες ασχολίες σας διεκδικούν μέρος του χρόνου σας;
Τρώω πολύ. Θα ήθελα να διάβαζα παραπάνω.

Ποια είναι τα άμεσα μελλοντικά σας σχέδια;
Να συνεχίσω να είμαι σε θέση να παρουσιάζω τη δουλειά μου στο κόσμο, και αυτός να με τιμάει με το να ασχολείται με αυτό που παράγω με οποιοδήποτε τρόπο.

Σας ευχαριστώ.

Αναλυτικό Βιογραφικό του ζωγράφου μαζί με περισσότερα έργα θα βρείτε ΕΔΩ.

Browse by keyword / Βρείτε αυτό που ψάχνετε

Activism Amfissa An Athenian Outsider Andros Animation & Comics Antiparos Art Fairs Art Therapy ArtMarket Athens Auctions Audio/Video Australia Awards Books&Manuscripts Call for entries & Competitions Ciné qua non Cinema Collage Collectives Columnists: www treasures Commentary & Documentation Conferences CulturalContent/Tourism Cyprus DESIGN Digital Art DJs Documentary EDITO ElefsisCultureCapital ENGLISH Fashion Festivals & Biennales Florina Fundraising Gastronomy Halkida Iconography Ioannina Jewllery Lesvos LGBTQI+ Lifestyle London Calling Loutraki Multimedia & Installations Art Museums Myconos Naxos News Opera Party Performance Printmaking Projects Restoration/Συντήρηση Rethymnon Retrospective Sculpture & Ceramics Shqipëri Sikinos StreetArt Symposiums Syros Tattoo Teri Paschos textileArt Thessaloniki US Venue Virtual Watercolor whoISwho Workshops & Masterclasses Αγρίνιο Αίγινα Αίγιο Αλεξανδρούπολη ΑΝΑΦΗ ΑνδριανήΤζίμα Άνδρος ΑΝΤΙΚΑ Αντίπαρος Απόψεις ΑΠΟΨΗ Άργος Αρχαιολογία Αρχιτεκτονική Βέροια Βόλος Γειτονιές Δελφοί ΔΗΜΗΤΡΙΑ Δημοπρασίες Διαλέξεις/ΔημόσιεςΣυζητήσεις Δίον-Λιτόχωρο Δράμα Έβρος Εγκαίνια Έδεσσα Ειδικά Θέματα ΕικαστικέςΔράσεις Εκδηλώσεις Εκθέσεις Εκπαίδευση ΕΛΕΥΣΙΝΑ Επίδαυρος Έρευνα Ζάκυνθος Ζωγραφική Ηράκλειο Θέατρο Θρησκεία Ιδρύματα Ιεράπετρα Ιστορία Ιστορίες για γάτες ΙΩΑΝΝΙΝΑ Καβάλα Καλαμαριά Καλαμάτα Καλλιγραφία Καστελλόριζο Καστοριά Κέρκυρα ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ Κίμωλος Κοζάνη ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ Κρήτη Κως Λάρισα Λέσβος Λευκάδα Λήμνος Λόγος Λύκειον Ελληνίδων Μεσολόγγι Μουσική Ναύπακτος Ναύπλιο Νεκρολογία ΞΑΝΘΗ Ξεναγήσεις Ολυμπία Ορεστειάδα Παιδαγωγικά Παιδιά Πάρος Παρουσιάσεις Πάτμος Πάτρα ΠεριΟινουΣκιας Πόρος Πρόσωπα Προσωπικότητες Ρόδος Σάμος Σαντορίνη Σκηνογραφία Σκιάθος Σπέτσες Στήλη Άλατος Στυλ & Εποχές Συλλογές Συναυλίες Συνέντευξη ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τέχνες Τέχνη Τεχνολογία Τζια ΤΗΝΟΣ Τρίκαλα Τρίπολη ΥΔΡΑ Υποτροφίες Φλώρινα ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ Φωτογραφία Χαλκίδα Χανιά Χειροτεχνίες Χίος Χορηγίες Χορός Ψηφιδωτό Ψυχολογία Ψυχολογία στην καθημερινότητα