Saturday 15 February 2020

Ruth Aiko Asawa: Μια ζωή πλεγμένη με σύρμα

«Μου είπαν ότι ίσως είναι δύσκολο για εμένα, με τις αναμνήσεις του πολέμου ακόμα φρέσκιες, να δουλέψω σε ένα δημόσιο σχολείο. Η ζωή μου θα μπορούσε ακόμα να βρεθεί σε κίνδυνο. Όλο αυτό ήταν θεόσταλτο, καθώς με ενθάρρυνε  να ακολουθήσω το ενδιαφέρον μου για την τέχνη, και ακολούθως εγγράφηκα στο Black Mountain College στη Bόρεια Carolina»


Το εντυπωσιακό έργο που κατέλειψε η ιαπωνικής καταγωγής αμερικανίδα γλύπτρια Ruth Aiko Asawa όταν έφυγε από την ζωή το 2013 θα μπορούσε να αναζητηθεί στις σελίδες των βιβλιών ιστορίας της τέχνης ή στις σελίδες των εφημερίδων για το κοινωνικό και εκπαιδευτικό έργο της, που αποτυθώθηκε με την ίδρυση του "εναλλακτικού" Πειραματικου Σχολείου της Τέχνης του Σαν Φραντσίσκο η ίδρυση του οποιου είναι αποτέλεσμα των άοκνων  προσπαθειών της, αλλά πιοτερο να βρεθεί στα συρμάτινα έργα της που την έχουν εγκαθιδρύσει διεθνώς ως μία από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης γλυπτικής.



Σχεδόν άγνωστη στο Ελληνικό φιλότεχνο κοινό, η Ruth Asawa γεννήθηκε στο Northwalk της California το έτος 1924, κόρη μεταναστών από την Ιαπωνία. Μεγάλωσε σε φάρμα μαζί με τα έξι αδέρφια της. Η Asawa πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια, δικαιώθηκε ωστόσο στην ενήλικη ζωή της με την εργατικότητα και την αγάπη της για την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Βίωσε τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και  πέρασε τα μαθητικά της χρόνια στο κέντρο πολεμικής μετεγκατάστασης Rohwer στο Arkansas. Συμμετείχε με επιτυχία σε μαθητικούς διαγωνισμούς εκδηλώνοντας την κλήση της στις τέχνες, βραβεύθηκε για πρώτη φορά με μαθητικό βραβείο στον καλλιτεχνικό διαγωνισμό «What makes an American». Μετά το σχολείο του κέντρου πολεμικής μετεγκατάστασης αφιερώθηκε σε παιδαγωγικές σπουδές στο Milwaukee State Teacher's College από το οποίο δεν κατάφερε να αποφοιτήσει, αφού ο ρατσισμός για την καταγωγή της, της στέρησε την δυνατότητα να κάνει πρακτική άσκηση. Το δυσάρεστο γεγονός δεν έκανε τη δραστήρια και γεμάτη ενέργεια Asawa να τα παρατήσει. Αντιθέτως μετέτρεψε την απόρριψή της σε αφορμή για μια, πλέον, επίσημη ενασχόλησή της με τις τέχνες. Από το 1946, λοιπόν, και για τέσσερα χρόνια ξεκινά να σπουδάζει στο Black Mountain College με δάσκαλο τον Josef Albers, ζωγράφο και θεωρητικό της τέχνης. Ήταν η εποχή που δήλωσε: «Μου είπαν ότι ίσως είναι δύσκολο για εμένα, με τις αναμνήσεις του πολέμου ακόμα φρέσκιες, να δουλέψω σε ένα δημόσιο σχολείο. Η ζωή μου θα μπορούσε ακόμα να βρεθεί σε κίνδυνο. Όλο αυτό ήταν θεόσταλτο, καθώς με ενθάρρυνε  να ακολουθήσω το ενδιαφέρον μου για την τέχνη, και ακολούθως εγγράφηκα στο Black Mountain College στη Bόρεια Καρολίνα».

Στα φοιτητικά της χρόνια παρακολούθησε κύκλους μαθημάτων πάνω σε διαφορετικές μορφές τέχνης. Αυτή η διαθεματική προσέγγιση τη βοήθησε να διαμορφώσει το προσωπικό της καλλιτεχνικό ύφος.  Στη δουλειά της χρησιμοποίησε κοινά υλικά με τον Albers. Από τις αρχές της δεκαετίας του ΄50,  μαζί με τους  πειραματισμούς της σε διάφορα υλικά και τεχνικές, ένα μεγάλο «συρμάτινο» ταξίδι ξεκινά για τη Asawa.

Σε μια επίσκεψή της στην πόλη Toluca του Mexicoοι ντόπιοι προσφέρουν εν αγνοία τους στην καλλιτέχνη την γνώση της τεχνικής του πλεξίματος των καλαθιών από γαλβανισμένο σύρμα για μεταφορά αγαθών. Με αφορμή το ερέθισμα αυτό, προέκυψε η πρώτη σειρά γλυπτώντηςαπό εύκαμπτο πλεγμένο σύρμα, αφηρημένης φόρμας,γλυπτά που έμοιαζαν με τρισδιάστατες μονοκονδυλιές. Χαρακτηριστικό στοιχείο της συγκεκριμένης δουλειάς που την κάνει ξεχωριστή είναι η ελαφρότητα και η διαφάνεια καθώς και η κίνηση των γλυπτών, αφού αυτά κρέμονται από ψηλά. Σημειώνει: «Ένα υφαντό πλέγμα όχι πολύ διαφορετικό απ’ τη μεσαιωνική πανοπλία. Ένα συνεχές κομμάτι σύρμα σχηματίζει εσωτερικά περιγράμματα, όλα τα περιγράμματα είναι ορατά. Η σκιά θα αποκαλύψει την ακριβή εικόνα του αντικειμένου». Και άλλοτε σχολιάζει: «Ενδιαφερόμουν γι’ αυτό λόγω της οικονομίας της γραμμής, το να φτιάχνεις κάτι μέσα στον χώρο και να το εγκλείεις χωρίς να το μπλοκάρεις. Εξακολουθεί να είναι διαφανές. Συνειδητοποίησα πως αν επρόκειτο να φτιάξω αυτές τις φόρμες που αλληλοσυνδέονται, θα μπορούσαν να γίνουν με μία μόνο γραμμή, αφού μια γραμμή μπορεί να πάει οπουδήποτε.» Παρά την ομοιότητα της τεχνικής της με ύφανση, η Asawa δεν μελέτησε ποτέ υφαντική ούτε ασχολήθηκε με τη χρήση υλικών ινών.

Η δουλειά αυτή την φέρνει στο καλλιτεχνικό προσκήνιο την ίδια δεκαετία (‘50). Συμμετέχει στις ετήσιες εκθέσεις του Whitney Museum of American Art καθώς και στη Biennale του Sao Paulo το 1955.

Την πρώτη σειρά γλυπτών διαδέχεται μία δεύτερη που αρχίζει το 1962 εμπνευσμένη από εικόνες της φύσης όπου, όσο η Asawa πειραματίζεται, την εξελίσσει σε ιδιαίτερα, γεωμετρικά και αφηρημένα γλυπτά. Εφαρμόζει τότε μια διαφορετική τεχνική, αυτή με δεμένο σύρμα.

Ξεκινά με ένα κεντρικό στέλεχος από 200 ως 1000 σύρματα, τα οποία μετά χωρίζει σε κλαδιά χρησιμοποιώντας τη φύση ως μοντέλο. Ως εξέλιξη αυτού, τοποθετεί γεωμετρικά σχήματα στο κέντρο από 4 έως 7 πόντους. Αν παρατηρήσουμε τα γλυπτά, καταλαβαίνουμε πως ανάλογα με τις διαστάσεις που αποκτούν στο κέντρο, καθορίζονται οι φόρμες που παίρνουν τα κλαδιά. Συνήθως χαρακτηρίζει αυτά τα γλυπτά με όρους όπως «δέντρο» και «διακλαδισμένη μορφή».

«Ξεκίνησα το 1962, όταν ένας φίλος έφερε ένα φυτό της ερήμου από το Death Valley και είπε "Να κάτι για να ζωγραφίσεις". Προσπάθησα να το ζωγραφίσω, αλλά ήταν τέτοιο μπλέξιμο, που έπρεπε να το κατασκευάσω με σύρμα προκειμένου να τα καταφέρω. Τότε μου ήρθε η ιδέα ότι θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω την αφορμή αυτή για να δουλέψω με αυτό το υλικό. Άρχισα να βλέπω όλες τις πιθανότητες: θα το άνοιγα στο κέντρο και στη συνέχεια θα το έκανα επίπεδο και θα το κρέμαγα».

Όπως και με τις άλλες δουλειές της, αυτές οι φόρμες του δετού σύρματος της έδωσαν την ελευθερία να εξερευνήσει πώς οι σχέσεις μεταξύ εξωτερικής και εσωτερικής φόρμας είναι αλληλεξαρτώμενες και αναπόσπαστες.

Σχεδόν σαν από ατύχημα η Asawa αρχίζει να ασχολείται με την ηλεκτρολυτική γλυπτική. Στα μέσα της δεκαετίας του ΄50 ζήτησε συμβουλές για καλύτερο καθαρισμό των γλυπτών με το πλεκτό σύρμα  από βιομηχανικές εταιρίες επιμετάλλωσης στο San Francisco. Ο ορείχαλκος, ο σίδηρος και ο χαλκός των έργων της άρχιζαν να αμαυρώνονται και να οξειδώνονται.

Κάποιες επιχειρήσεις αρνήθηκαν το αίτημα καθαρισμού, καθώς θεώρησαν πως δεν άξιζε τον κόπο. Η επιχείρηση Carl & MacPlating Works όμως ήταν διατεθειμένη να πειραματιστεί μαζί με την Asawa σε μεθόδους καθαρισμού και πατίνες. Σε μια επίσκεψήτης, λοιπόν, στις αρχές των '60’s παρατήρησε κάποιες κακότροπες χάλκινες ράβδους στη δεξαμενή επιμετάλλωσης, υποπροϊόντα μιας διαδικασίας που εξομάλυνε το χρώμιο για τους προφυλακτήρες αυτοκινήτων. Θαύμασε τη σκληρή τους υφή και την πράσινη πατίνα. Ζήτησε από τον Mac να τη βοηθήσει να βρει τον τρόπο με τον οποίο θα πετύχει την ίδια υφή και χρώμα για τα συρμάτινα δετά γλυπτά της.

Μέσω δοκιμών και σφαλμάτων έγινε δυνατό να ανατραπεί η διαδικασία της ηλεκτρολυτικής επικάλυψης.  Η Asawa αφού σχημάτισε ένα γλυπτό με σύρμα χαλκού, το άφησε  στη δεξαμενή χημικών για μήνες, όπου αναπτύχθηκαν στρώματα τραχιάς, πράσινης και πολύχρωμης υφής, παρόμοιας με κοράλλι ή φλοιό.


Η συλλογή γλυπτικών έργων κλείνει με τα χυτά γλυπτά που δημιούργησε στα μέσα της δεκαετίας του ΄60, τα οποία προκύπτουν από την πρώτη της καλλιτεχνική επέμβαση στον δημόσιο χώρο, το σιντριβάνι «Andrea mermaid»στην πλατεία Ghirardelli. Έπρεπε να σχεδιάσει την ουρά μιας γοργόνας.

Η ιδέα ήταν στην αρχή να πλέξει σύρμα, να το βυθίσει στο κερί και ύστερα να κάνει χύτευση με χαλκό. Της άρεσε να δουλεύει στα χυτήρια τέχνης του San Francisco και ήταν γοητευμένη από το πώς μπορεί να πάρει μια ιδέα από ένα υλικό, να προσθέσει σε αυτό κερί, να το επικαλύψει ή να το μετατρέψει σε καλούπι και ύστερα να το δει να μετατρέπεται σε μπρούτζινο. Το έκανε αυτό όχι μόνο με σύρμα αλλά και με χαρτί, ζύμη ακόμα και τμήματα (κοτσάνια συνήθως) λωτού. «Είμαι ενθουσιασμένη από τις δυνατότητες που παρέχει η μετατροπή κρύου μετάλλου σε σχήματα που μιμούνται φόρμες ζωντανών οργανισμών».

Στα χυτά της γλυπτά η Asawa δείχνει να εφαρμόζει τα λόγια του  καθηγητή της Josef Albers, «ο καλλιτέχνης πρέπει να ανακαλύπτει τη μοναδικότητα και την ακεραιότητα του υλικού.»
 
Φυσικά το σιντριβάνι «Andrea mermaid», που αναφέρθηκε προηγουμένως, διαδέχθηκαν και άλλα γλυπτά-κρήνες τοποθετημένα στον δημόσιο χώρο. Κάπως έτσι η Asawa γίνεται γνωστή στο San Francisco ως «η κυρία των συντριβανιών». Παρότι η Asawa αναγνωρίζεται ως γλύπτρια, το έργο της προεκτείνεται και στη ζωγραφική. Άλλωστε η εκπαίδευσή της εστιάζει και στο συγκεκριμένο καλλιτεχνικό μέσο και στη σχεδίαση. Οι παράλληλες γραμμές και τα μοτίβα, οι διερευνητικές παραλλαγές της ίδιας μορφής ή του θέματος και ο οικονομικότερος τρόπος για τη μετάδοση μιας εικόνας χαρακτηρίζουν το ζωγραφικό της έργο.

Σημασία για τη Asawa είχε η πράξη της ζωγραφικής και όχι η ίδια η ζωγραφική. Το σχέδιο ήταν μια καθημερινή άσκηση για να ακονισθεί η αντίληψή της και η συγκέντρωσή της, έτσι ώστε ήταν πάντα έτοιμη να «δει». Στη συλλογή της υπάρχουν επίσης χαρακτικά και origami.

Μιλώντας για την Asawa θα ήταν σφάλμα να αναφερθούμε μόνο στο εικαστικό της έργο, αφού η ίδια υπήρξε μεγάλη ακτιβίστρια. Χαρακτηρισμένη ως παθιασμένη «συνήγορος» της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, θεωρούσε την εικαστική έκφραση μεταμορφωτική και ενδυναμωτική εμπειρία, ιδίως για τα παιδιά.

Όταν λοιπόν έγινε μέλος του San Francisco Arts Commission, άσκησε πίεση σε πολιτικούς και φιλανθρωπικά ιδρύματα για τη στήριξη καλλιτεχνικών προγραμμάτων τόσο για μικρά παιδιά όσο και για ενήλικες.

Βοήθησε στη συνίδρυση του Alvarado Workshop το 1968, ένα εργαστήρι για μαθητές το οποίο αφορούσε την ενσωμάτωση της τέχνης με την κηπουρική, κάτι που αντανακλά την ανατροφή της.

Υπήρξε πιστή στην ιδέα πως η πρακτική εμπειρία για τα παιδιά είναι η καλύτερη μέθοδος μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, ήθελε οι μαθητές να μαθαίνουν δίπλα σε καλλιτέχνες και επισήμανε πως τα εικαστικά δεν είναι ευθύνη των δασκάλων να τα διδάξουν, αλλά των εικαστικών.

Το 1982 ίδρυσε δημόσιο σχολείο το οποίο ονομάστηκε το 2010 Ruth Asawa San Francisco School of the Arts προς τιμήν της.

Υπηρέτησε στο California Arts Council, στο National Endowment for the Arts το 1976 καιτο 1989-1997 ορίστηκε θεματοφύλακας στο Μουσείο Καλών Τεχνών του San Francisco.

Πέθανε από φυσικά αίτια το 2013 σε ηλικία 89 ετών.

Την καλλιτεχνική της περιουσία εκπροσωπεί η Gallery David Zwirner.



____________________

Προτεινόμενες πηγές:

Browse by keyword / Βρείτε αυτό που ψάχνετε

Activism Amfissa An Athenian Outsider Andros Animation & Comics Antiparos Art Fairs Art Therapy ArtMarket Athens Auctions Audio/Video Australia Awards Books&Manuscripts Call for entries & Competitions Ciné qua non Cinema Collage Collectives Columnists: www treasures Commentary & Documentation Conferences CulturalContent/Tourism Cyprus DESIGN Digital Art DJs Documentary EDITO ElefsisCultureCapital ENGLISH Fashion Festivals & Biennales Florina Fundraising Gastronomy Halkida Iconography Ioannina Jewllery Lesvos LGBTQI+ Lifestyle London Calling Loutraki Multimedia & Installations Art Museums Myconos Naxos News Opera Party Performance Printmaking Projects Restoration/Συντήρηση Rethymnon Retrospective Sculpture & Ceramics Shqipëri Sikinos StreetArt Symposiums Syros Tattoo Teri Paschos textileArt Thessaloniki US Venue Virtual Watercolor whoISwho Workshops & Masterclasses Αγρίνιο Αίγινα Αίγιο Αλεξανδρούπολη ΑΝΑΦΗ ΑνδριανήΤζίμα Άνδρος ΑΝΤΙΚΑ Αντίπαρος Απόψεις ΑΠΟΨΗ Άργος Αρχαιολογία Αρχιτεκτονική Βέροια Βόλος Γειτονιές Δελφοί ΔΗΜΗΤΡΙΑ Δημοπρασίες Διαλέξεις/ΔημόσιεςΣυζητήσεις Δίον-Λιτόχωρο Δράμα Έβρος Εγκαίνια Έδεσσα Ειδικά Θέματα ΕικαστικέςΔράσεις Εκδηλώσεις Εκθέσεις Εκπαίδευση ΕΛΕΥΣΙΝΑ Επίδαυρος Έρευνα Ζάκυνθος Ζωγραφική Ηράκλειο Θέατρο Θρησκεία Ιδρύματα Ιεράπετρα Ιστορία Ιστορίες για γάτες ΙΩΑΝΝΙΝΑ Καβάλα Καλαμαριά Καλαμάτα Καλλιγραφία Καστελλόριζο Καστοριά Κέρκυρα ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ Κίμωλος Κοζάνη ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ Κρήτη Κως Λάρισα Λέσβος Λευκάδα Λήμνος Λόγος Λύκειον Ελληνίδων Μεσολόγγι Μουσική Ναύπακτος Ναύπλιο Νεκρολογία ΞΑΝΘΗ Ξεναγήσεις Ολυμπία Ορεστειάδα Παιδαγωγικά Παιδιά Πάρος Παρουσιάσεις Πάτμος Πάτρα ΠεριΟινουΣκιας Πόρος Πρόσωπα Προσωπικότητες Ρόδος Σάμος Σαντορίνη Σκηνογραφία Σκιάθος Σπέτσες Στήλη Άλατος Στυλ & Εποχές Συλλογές Συναυλίες Συνέντευξη ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τέχνες Τέχνη Τεχνολογία Τζια ΤΗΝΟΣ Τρίκαλα Τρίπολη ΥΔΡΑ Υποτροφίες Φλώρινα ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ Φωτογραφία Χαλκίδα Χανιά Χειροτεχνίες Χίος Χορηγίες Χορός Ψηφιδωτό Ψυχολογία Ψυχολογία στην καθημερινότητα