Friday 25 November 2016

Paintings without a hero

Παρασκευή 25 Νοεμβρίου 2016 - Σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο επιμέλειας που διάβασα, το οποίο φέρει την υπογραφή του Δημήτρη Τρανού, παρουσιάζεται το εννοιλογικό πλαίσιο μιας ομαδικής έκθεσης που τροχοδρομεί αυτό τον καιρό στον χώρο του βιβλιοπωλείου Poeta, στην Αριστοτέλους. Την συνολική επιμέλεια του project συνυπογράφει ο Δημήτρης Ζουρούδης, ενώ συμμετέχουν με έργα τους οι εικαστικοί καλλιτέχνες Μαρία Αλεξάνδρου, Ρένα Βαμβουκάκη, Δέσποινα Ζηλίδου, Βλάσης Κότιος, Ανδρέας Λάσκαρης, Μαρία Νικητοπούλου, Ελένη Παρχαρίδου, Νίνα Προύσαλη, Πέτρος Σουφλερός, Harry Schwartz, Κωστής Σπανόπουλος, Αλεξάνδρα Τσιτσιντά, Τζένη Φαλιαρίδου, Παναγιώτα Φλουρή, Κωνσταντίνος Φωτίου, Χαρούλα Χρύσογλου.

Μετά τη δεκαετία του 1960, οι επιστήμες της ανθρώπινης αντίληψης έστρεψαν την προσοχή τους με διαρκώς αυξανόμενη ένταση στη νοητική συγκρότηση του ατόμου. Την ίδια επίσης εποχή, άρχισε να επικρατεί η άποψη ότι η συμπεριφορά του ατόμου που προσλαμβάνει το ερέθισμα και παράγει τις απαντήσεις σε αυτό, δεν εξαρτάται παθητικά από τα ποικιλόμορφα ερεθίσματα αλλά διαμορφώνεται ενεργητικά από εσωτερικούς αντιληπτικούς μηχανισμούς νοητικού τύπου. Η αντίληψη, αλλά και η μνήμη δευτερευόντως, φανερώθηκαν ως περίπλοκες δημιουργικές διεργασίες, η οποίες βασίζονται στις υπολογιστικές ικανότητες των αλληλοσυνδεόμενων νευρώνων του εγκεφάλου. Η πειραματική έρευνα σταμάτησε να ερευνά αποκλειστικά τη σχέση των απαντήσεων με τα ερεθίσματα και στράφηκε στην παρακολούθηση της ροής των αισθητικών πληροφοριών από την αρχική μετατροπή τους, μέσω των κατάλληλων αισθητικών υποδοχέων, μέχρι την εσωτερική τους «νοητική» αναπαράσταση στον εγκέφαλο. Η στροφή αυτή είχε σημαντική επίδραση και στις νευροεπιστήμες, τον ταχύτερα αναδυόμενο επιστημονικό κλάδο του 20ου αιώνα. Η οπτική αντίληψη σύμφωνα με τους νευροεπιστήμονες αποτελεί την προνομιακή θύρα προς τη νόηση και δεν είναι τυχαίο πως το εμβληματικό αφαιρετικό ζωγραφικό έργο "The Gate", του 1959–1960 του Hans Hofmann, με το οποίο η Wikipedia εικονογραφεί το λήμμα που παρουσιάζει τον μοντερνισμό έχει τον ίδιο τίτλο.



Ο γενικός όρος μοντερνισμός περιγράφει αδρά ένα πλέγμα θέσεων, αντιλήψεων και κινημάτων τα οποία εμφανίστηκαν στην τέχνη, την πολιτική και τη φιλοσοφία από τα τέλη του 19ου αιώνα, υπό την πίεση των πρωτοφανών αλλαγών τις οποίες είχαν επιφέρει στη Δύση η νεωτερικότητα, ο καπιταλισμός και η σαρωτική τεχνολογική εξέλιξη μετά τον Διαφωτισμό, για να επικρατήσει καθολικά σχεδόν μέχρι και τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο καλλιτεχνικός μοντερνισμός, με την ευρύτερη έννοια της λέξης, είναι η πρακτική εφαρμογή της μοντέρνας σκέψης στις τέχνες, μέσα στο πλαίσιο της νεωτερικότητας. Καθήκον της σύγχρονης τέχνης αλλά και της ευκταίας διδασκαλίας της είναι η συνειδητή προσπάθεια ώστε να βοηθήσουν να ανοίξει επιτέλους διάπλατα αυτή η θύρα και να αναπτύξει στους νέους καλλιτέχνες, μέσω της εντατικής εκπαίδευσής τους στο ιδιοδεικτικό μέσο της τέχνης τους, την ικανότητα να προκαλούν κριτικά τις «ορθοδοξίες» του καιρού τους. Η απροκατάληπτη εξερεύνηση όλων των σύγχρονων καλλιτεχνικών πρακτικών, η αποτίμηση της σύγχρονης καλλιτεχνικής παραγωγικότητας αλλά και η ενίσχυση της ιδίας ικανότητας παραγωγής τέχνης θα ευεργετούνταν από την συστηματική και διεξοδική μελέτη της αφαίρεσης ως συστηματικής εικαστικής γλώσσας και ως εργαλείου χειραφέτησης ταυτόχρονα. Αντιρομαντική, συλλογική και αντιηρωική η αφαίρεση αποτελεί ένα διακριτό ρεύμα μέσα στο μοντερνισμό, ενώ εξετάζει συστηματικά τη διεπαφή ανάμεσα στην τέχνη και το βιομηχανικό σχεδιασμό, τις πρακτικές και τις θεωρίες της τέχνης. Παρέμεινε όμως ως πρακτική και θεωρία την περίοδο της πλέον έντονης διεθνούς ανάπτυξής της αλλά και για δεκαετίες ολόκληρες μειοψηφική αντίληψη στις σχολές τέχνης της χώρας μας. Το παραδειγματικό έργο του Μαλέβιτς Μαύρο Τετράπλευρο βρίσκεται σήμερα στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης - Συλλογή Κωστάκη, στη Θεσσαλονίκη. Δείχνει χωρίς αμφιβολία εύθραυστο και μικρό. Το πνευματικό κλίμα όμως που το γέννησε και οι συνέπειές του δεν είναι τέτοιες. Πέρασαν 100 χρόνια από την δημιουργία του, από τότε που το έργο αυτό και μια σχετικά μικρή ομάδα ομοίων του ξεκίνησαν μια επανάσταση. Η ριζική αφαίρεση, η τέχνη που δημιουργήθηκε από τους Malevich, Kandinsky, Mondrian, Rodchenko,Popova (και άλλους-ες: ο μύθος της προέλευσης της παραμένει πάντα αμφιλεγόμενος) δημιούργησε σεισμικές, μεταβολές στην αυτοσυνείδηση της τέχνης του 20ου αιώνα. Κάποιοι πιστεύουν πως η καθοριστική στιγμή της αφαίρεσης έχει ήδη παρέλθει και ασφαλώς αναμένουν την καθαίρεσή της από την πρωτοκαθεδρία των πρωτοποριών. Η αφαίρεση όμως στις διάφορες μορφές της φαίνεται πως αποτελεί το ne plus ultra το, διάχυτο, κορυφαίο παράδειγμα της neoavant-garde από τα μέσα του 20ου αιώνα και εντεύθεν. Συνεχίζει τις μετατροπίες της αλλάζοντας ελισσόμενη μορφές και κατευθύνσεις. Πέρασε ήδη μέσα από την op-art, την λυρική αφαίρεση, τη ζωγραφική του χρωματικού πεδίου, το μινιμαλισμό και ούτω καθεξής, μέχρι του σημείου, όπου κανείς πλέον σήμερα να μην μπορεί να υποθέσει με ασφάλεια ότι αυτή η κάποτε περίεργη και προκλητική εμμονή με τα σχήματα και τα χρώματα και τα μη περιγραφικά σημάδια και σήματα είναι πιθανό να φτάσει στο τέλος της. Αρκετοί από τους ζώντες καλλιτέχνες υψηλού κύρους: Bridget Riley, Frank Stella, Robert Mangold, Ellsworth Kelly, Gerhard Richter, Gabriel Orosco, Richard Tutlle κ.α είναι αφαιρετικοί ζωγράφοι, εν όλω η εν μέρει. Η έκθεση Paintings without a Hero, είναι ακριβής ως προς στους στόχους της, και ως ένα βαθμό και ως προς τα επιτεύγματά της. Στοχεύει μέσα από ενδεικτικά έργα νέων ζωγράφων που φοιτούν η που προέρχονται από την Σχολή Καλών Τεχνών του ΑΠΘ να ανιχνεύσει την επίδραση και να ακολουθήσει ένα συγκεκριμένο παρακλάδι της αφαίρεσης από την πηγή του στη Ρωσία στην παγκόσμια εξάπλωση του μέσα από την πορεία ενός αιώνα. Φαίνεται εδώ να είναι, κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά η γεωμετρική αφαίρεση που εμπνέει και παροτρύνει τους νέους καλλιτέχνες. Οι Μαρία Αλεξάνδρου, Ρένα Βαμβουκάκη, Δέσποινα Ζηλίδου, Βλάσης Κότιος, Ανδρέας Λάσκαρης, Μαρία Νικητοπούλου, Ελένη Παρχαρίδου, Νίνα Προύσαλη, Πέτρος Σουφλερός, Harry Schwartz, Κωστής Σπανόπουλος, Αλεξάνδρα Τσιτσιντά, Τζένη Φαλιαρίδου, Παναγιώτα Φλουρή, Κωνσταντίνος Φωτίου και Χαρούλα Χρύσογλου κινούνται στον αστερισμό των σημείων που συγκροτούν αυτό που κάπως υπαινικτικά και σχηματικά αποκαλούμε αφαίρεση. Υπάρχουν στις επιρροές τους τόσο η υπέροχη ισορροπία των λευκών και ερυθρών τετραγώνων στις γκουάς και τις υδατογραφίες του Malevich, όσο και η λιγότερο εμφανής λαμπυρίζουσα υποβολή των σωλήνων φθορισμού σε ένα γλυπτό του Dan Flavin. Μπορεί να ανιχνεύσει κανείς ακόμη επιρροές από τα σαν σταυροβελονιά σε κέντημα έργα σε σουίτες της Sophie Taeuber-Arp, έργα που αποτελούνται από κύκλους και τρίγωνα και κόκκινα τετράγωνα η τα πανέμορφα αφηρημένα κινούμενα σχέδια της Gunilla Klingberg που μαγεύουν το μάτι με καλειδοσκοπικά σχήματα και χρώματα. Ίχνη από τη γεωμετρική αφαίρεση, το μινιμαλισμό, τη λυρική αφαίρεση, την pop art και την op art, τη ζωγραφική του χρωματικού πεδίου, τη μονοχρωματική ζωγραφική, το collage, το decollage, και το assemblage, στοιχεία και σημεία τους αναφαίνονται εδώ και εκεί. 'Οπως και να έχει η έμφαση δίνεται από τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση -όπως δόθηκε κάποτε και από τους πιονέρους του κινήματος- εξίσου στην τέχνη και στην κοινωνία. 

Browse by keyword / Βρείτε αυτό που ψάχνετε

Activism Amfissa An Athenian Outsider Andros Animation & Comics Antiparos Art Fairs Art Therapy ArtMarket Athens Auctions Audio/Video Australia Awards Books&Manuscripts Call for entries & Competitions Ciné qua non Cinema Collage Collectives Columnists: www treasures Commentary & Documentation Conferences CulturalContent/Tourism Cyprus DESIGN Digital Art DJs Documentary EDITO ElefsisCultureCapital ENGLISH Fashion Festivals & Biennales Florina Fundraising Gastronomy Halkida Iconography Ioannina Jewllery Lesvos LGBTQI+ Lifestyle London Calling Loutraki Multimedia & Installations Art Museums Myconos Naxos News Opera Party Performance Printmaking Projects Restoration/Συντήρηση Rethymnon Retrospective Sculpture & Ceramics Shqipëri Sikinos StreetArt Symposiums Syros Tattoo Teri Paschos textileArt Thessaloniki US Venue Virtual Watercolor whoISwho Workshops & Masterclasses Αγρίνιο Αίγινα Αίγιο Αλεξανδρούπολη ΑΝΑΦΗ ΑνδριανήΤζίμα Άνδρος ΑΝΤΙΚΑ Αντίπαρος Απόψεις ΑΠΟΨΗ Άργος Αρχαιολογία Αρχιτεκτονική Βέροια Βόλος Γειτονιές Δελφοί ΔΗΜΗΤΡΙΑ Δημοπρασίες Διαλέξεις/ΔημόσιεςΣυζητήσεις Δίον-Λιτόχωρο Δράμα Έβρος Εγκαίνια Έδεσσα Ειδικά Θέματα ΕικαστικέςΔράσεις Εκδηλώσεις Εκθέσεις Εκπαίδευση ΕΛΕΥΣΙΝΑ Επίδαυρος Έρευνα Ζάκυνθος Ζωγραφική Ηράκλειο Θέατρο Θρησκεία Ιδρύματα Ιεράπετρα Ιστορία Ιστορίες για γάτες ΙΩΑΝΝΙΝΑ Καβάλα Καλαμαριά Καλαμάτα Καλλιγραφία Καστελλόριζο Καστοριά Κέρκυρα ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ Κίμωλος Κοζάνη ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ Κρήτη Κως Λάρισα Λέσβος Λευκάδα Λήμνος Λόγος Λύκειον Ελληνίδων Μεσολόγγι Μουσική Ναύπακτος Ναύπλιο Νεκρολογία ΞΑΝΘΗ Ξεναγήσεις Ολυμπία Ορεστειάδα Παιδαγωγικά Παιδιά Πάρος Παρουσιάσεις Πάτμος Πάτρα ΠεριΟινουΣκιας Πόρος Πρόσωπα Προσωπικότητες Ρόδος Σάμος Σαντορίνη Σκηνογραφία Σκιάθος Σπέτσες Στήλη Άλατος Στυλ & Εποχές Συλλογές Συναυλίες Συνέντευξη ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τέχνες Τέχνη Τεχνολογία Τζια ΤΗΝΟΣ Τρίκαλα Τρίπολη ΥΔΡΑ Υποτροφίες Φλώρινα ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ Φωτογραφία Χαλκίδα Χανιά Χειροτεχνίες Χίος Χορηγίες Χορός Ψηφιδωτό Ψυχολογία Ψυχολογία στην καθημερινότητα