Περί συντήρησης ο λόγος | Ένα Αγιοταφίτικο έργο τέχνης αιώνων και η ιστορία του

Το Ιεροσολυμίτικο – Αγιοταφίτικο μετά την ολοκλήρωση των εργασιών
της Συντηρήσεως και της Αισθητικής Αποκατάστασης

Παρασκευή 4 Νοεμβρίου 2016 - Πρόκειται για ένα μοναδικό και σπάνιο έργο του 1861, ζωγραφισμένο στην Ιερουσαλήμ. Τα έργα αυτά δημιουργούνται, κυρίως, περί τον 18ο με 19ο αιώνα, από τοπικά εργαστήρια στην περιοχή αυτή.

Είναι έργα σπάνια, τόσο λόγω της ιδιαίτερης θεματολογίας τους, όσο και λόγω του μεγάλου μεγέθους τους, τα οποία προορίζονταν για Ναούς, ενώ άλλα, ακόμα πιο σπάνια, σε πολύ μικρότερες διαστάσεις, προορίζονταν για ιδιωτική χρήση. Έργα, αποκλειστικά αγιογραφημένα σε καμβά και όχι σε ξύλινο φορέα, όπως συνήθιζαν να αγιογραφούν τις φορητές Εικόνες από τα Βυζαντινά χρόνια, χωρίς, βέβαια, να αποκλείουμε και τα υπόλοιπα υλικά που έχουν χρησιμοποιηθεί στο πέρασμα της θρησκευτικής μας αγιογραφικής παραδόσεως. Αντλούν την ονομασία τους τόσο απο την περιοχή της καταγωγής τους (Ιερουσαλήμ) όσο και απο την κεντρική θεματολογία που εμπεριέχουν (Πανάγιος Τάφος).

Το Ιεροσολυμίτικο – Αγιοταφίτικο προ των εργασιών της Συντηρήσεως και της Αισθητικής Αποκατάστασης

Τα έργα αυτά αποτελούσαν, κατά την εποχή εκείνη, το κύριο ενδιαφέρον των προσκυνητών του Παναγίου Τάφου, των αποκαλούμενων «Χατζήδων». Τα προμηθεύονταν κατά το προσκύνημά τους στους Αγίους Τόπους, είτε κατόπιν παραγγελίας,  είτε τα έβρισκαν ετοιμοπαράδοτα. Έχουν συγκεκριμένη θεματολογία και παραστάσεις, είτε πρόκειται για λαική τεχνοτροποία, είτε για δυτικότροπη με βυζαντινά στοιχεία ή πιο ακαδημαική ζωγραφική, ανάλογα με το εργαστήριο της κατασκευής τους.

Απεικονίζουνε ως κύριο κεντρικό θέμα τον Πανάγιο Τάφο στα Ιεροσόλυμα με την Σταύρωση και την Ανάσταση του Ιησού Χριστού καθώς και τα πάθη του στην κάτω ζώνη ή περιφερειακά του κεντρικού θέματος. Περιμετρικά του Πανάγιου Τάφου απεικονίζονται η πόλη και τα τείχη της Ιερουσαλήμ. Δεξιά εικονίζεται ο Ιησούς Χριστός, έως τη μέση, κρατώντας Ευαγγέλιο ή τον κόσμο (σφαίρα) ή σε άλλες κλασικές παραλλαγές, Πλαισιώνεται, συνήθως απο τους  Προφήτες, τους Δώδεκα Αποστόλους καθώς  και απο αγιογραφικές σκηνές με τα θαύματα του Κυρίου ή άλλα θέματα από την Καινή Διαθήκη και τη ζωή Του. Αριστερά εικονίζεται η Παναγία, έως τη μέση, είτε στον κλασικό τύπο της Βρεφοκρατούσσας, είτε μόνη της, η οποία, επίσης, πλαισιώνεται απο τους Προφήτες ή απο αγιογραφικές σκηνές από την Παλαιά Διαθήκη και τον Θεομητορικό κύκλο. Στο άνω κεντρικό τμήμα παριστάνεται η κρίση των Νεκρών, η κόλαση και ο παράδεισος, ενώ όλη η θεματολογία στεφανώνεται με τον ένθρονο Αρχιερέα Ιησού Χριστό, ο οποίος περιβάλλεται εκατέρωθεν από τους Δώδεκα Αποστόλους. Κλασσικό θέμα τους είναι, επίσης, η αγιογράφηση  διαφόρων Αγίων, ανάλογα με την επιθυμία του προσκυνητή, συμπεριλαμβανομένων, συνήθως, των Μεγαλομάρτυρων Αγίου Γεωργίου και Αγίου Δημητρίου. Το Αγιοταφίτικο στολίζεται, τέλος, περιμετρικά με επιγραφές απο στίχους ύμνων που δοξολογούν τον Ιησού Χριστό, την Θεοτόκο Παρθένο και την Ιερουσαλήμ.

-Βενιζέλος Γαβριλάκης