Ο Κωνσταντίνος Ξενάκης είναι ένας πολίτης του κόσμου λόγω του βίου, της παιδείας και των αναφορών στα έργα του. Αιγυπτιώτης Έλληνας, μαθήτευσε στην τέχνη στο Παρίσι, δίδαξε στο Βερολίνο, εξέθεσε σε όλο τον κόσμο και ποτέ δεν υπέκυψε στη δεσμευτική γοητεία ενός τόπου ή ενός στυλ. (Παρ)ακολουθώντας τη μέχρι σήμερα καλλιτεχνική διαδρομή του, διαφαίνεται ο ιδιαίτερος τρόπος του να σχολιάζει εικαστικά την τρέχουσα κοινωνική πραγματικότητα, χρησιμοποιώντας τις έννοιες της σημειωτικής και την προβληματική του δομισμού και του μεταδομισμού.
Η έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει συνολικά 42 έργα του Κωνσταντίνου Ξενάκη, κατασκευασμένα από το 1970 μέχρι και το 2014, αντιπροσωπευτικά της μέχρι σήμερα μακράς καλλιτεχνικής διαδρομής του.
Πηγή έμπνευσης του καλλιτέχνη αποτελούν ποικίλα σύμβολα, σημεία και υλικά κατάλοιπα από πολιτισμούς της Μεσογείου: αιγυπτιακά ιδεογράμματα, γραφές, λίθινες στήλες, πήλινες πινακίδες, όστρακα και ταλισμανικοί σφραγιδόλιθοι αλληλοεπιδρούν με σύγχρονα σήματα, χάρτες, βιβλία ή κώδικες και μεταγράφονται εικαστικά σε έργα ζωγραφικής και χαρακτικής, σε τρισδιάστατες κατασκευές στον χώρο, σε περιβάλλοντα ή εγκαταστάσεις, σε ψηφιακούς χώρους.
Η θέση ενός σύγχρονου καλλιτέχνη σε ένα μουσείο αρχαίας τέχνης είθισται να στοιχειοθετείται στο πλαίσιο μιας «συνομιλίας» μεταξύ παλιού και νέου. Στην περίπτωση του Ξενάκη, αυτός ο «σιωπηλός διάλογος» συνιστά μία ιδιαίτερη πρό(σ)κληση για τον καλλιτέχνη, καθώς –όπως ο ίδιος αναφέρει– του δίνεται η ευκαιρία να βιώσει τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, στον οποίο θεωρεί πως πνευματικά και μεταφυσικά ανήκει. Αποτελεί, όμως, πρόκληση και για το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, καθώς τα έργα του Ξενάκη αναπτύσσουν με τις αρχαιότητες μια σχέση ολογράμματος, δείχνοντας αυτό που διαφεύγει: υπενθυμίζουν την ύλη των πραγμάτων, τη φθαρτότητα αλλά και τη δημιουργία, τη χαμένη βιογραφία των αντικειμένων και των εμπνευστών τους. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης φιλοξενώντας τα έργα του Ξενάκη μεταμορφώνεται σε ένα καλειδοσκόπιο, προτείνοντας μία νέα είδους τάξη μέσα από τον διασκορπισμό και την αταξία.
Γενικός Συντονισμός: Πολυξένη Αδάμ-Βελένη, αρχαιολόγος-θεατρολόγος, Διευθύντρια Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης
Μουσειολογική Επιμέλεια:
Ευαγγελία Τσαγκαράκη, αρχαιολόγος, Προϊσταμένη Τμήματος Συλλογών Μεταλλοτεχνίας, Λίθινων και Μικροτεχνίας ΑΜΘ
Στυλιάνα Γκαλινίκη, αρχαιολόγος ΑΜΘ
Μουσειογραφικός Σχεδιασμός - Γραφιστική Επιμέλεια:< loopoSTUDIO, Ομάδα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Με αφορμή την έκθεση του Κωνσταντίνου Ξενάκη «HEL(L)AS! Παντού!», το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης φιλοξενεί στους χώρους του, ως παράλληλη εκδήλωση, την έκθεση ζωγραφικής του 1ου Νηπιαγωγείου Παλαιοκάστρου, με τίτλο: «Η Ιθάκη του Ξενάκη. Πολύχρωμες περιπλανήσεις στους καμβάδες ενός μεγάλου εικαστικού». Πρόκειται για ομαδικά έργα νηπίων, εμπνευσμένα από τις δημιουργίες του Κωνσταντίνου Ξενάκη, τα οποία έγιναν με την καθοδήγηση της νηπιαγωγού Μαρίας Κουτσανοπούλου στο πλαίσιο του ομότιτλου Πολιτιστικού Προγράμματος.
Με αυτήν την έκθεση, το εικαστικό έργο ενός σύγχρονου καλλιτέχνη διεθνούς εμβέλειας συνδέεται διαχρονικά με ποικίλους χρόνους και πολιτιστικά σύνολα. Τα έργα του Ξενάκη έχουν αφετηριακές αναφορές στην αρχαιότητα, σε σύμβολα, σημεία και υλικά κατάλοιπα παρελθοντικών πολιτισμών της Μεσογείου. Αναφέρονται, όμως, και στο παρόν, και μάλιστα με τρόπο διττό: σχολιάζοντας εικαστικά την τρέχουσα κοινωνική πραγματικότητα και αγγίζοντας, συγκινώντας και εμπνέοντας τη νέα γενιά. Μια γενιά τόσο νέα όσο οι μαθητές και οι μαθήτριες του 1ου Νηπιαγωγείου Παλαιοκάστρου, που μέσα από τις δικές τους καλλιτεχνικές δημιουργίες μάς προσφέρουν ένα ταξίδι, μια νέα περιπλάνηση, με εισιτήριο την παιδική φαντασία και πυξίδα την εικαστική γλώσσα του Κωνσταντίνου Ξενάκη