Henri Rousseau | Μαγικός ρεαλισμός πριν τον Υπερρεαλισμό

The Sleeping Gypsy 1897, Oil on canvas, 129.5 x 200.7 cm, The Museum of Modern Art, New York

Ο Henri Rousseau γεννήθηκε σαν σήμερα το 1844. Ήταν, κατά κάποιο τρόπο, ο πρώτος naϊve που κινήθηκες σουρρεαλιστικά (αν και, στο δείπνο προς τιμήν του που συγκάλεσε ο Picasso, άλλα μας έλεγε, οι ιστορικοί τέχνης ποτέ δεν τον αποδέχτηκαν ως τον πρώτο σουρρεαλιστή ζωγράφο). Τα έργα του έχουν κάτι μυστηριακό αλλά, συνάμα, πολύ σύγχρονο. Επισήμως κατάσσεται στην εποχή του Μεταϊμπρεσιονισμού (πολλοί λένε πως πρόκειται για κίνημα, αλλά διαφωνω: κίνημα που δεν συνειδητοποιεί σε ενεστώτα χρόνο τον εαυτό του, δεν είναι κίνημα).  Ήταν γνωστός ως «Le Douanier» (Ο τελωνειακός) λόγω του επαγγέλματός του. Ήταν αυτοδίδακτος και έγινε γνωστός από τα υψηλής ποιότητας έργα του.  Ο Henri Rousseau  γεννήθηκε στις 21 Μαΐου 1844 στην πόλη Λαβάλ της Γαλλίας. Ήταν μέτριος σε πολλά μαθήματα του σχολείου, ωστόσο έδειξε κλίση στη ζωγραφική και στη μουσική. Είχε, επίσης, δουλέψει σαν δικηγόρος. Το 1868, μετά τον θάνατο του πατέρα του, μετακόμισε στο Παρίσι για να υποστηρίξει τη χήρα μητέρα του και δούλεψε ως κυβερνητικός υπάλληλος. Την ίδια χρονιά, ο Ρουσσώ παντρεύτηκε την Κλεμάνς Μπουατάρντ, με την οποία απέκτησαν 9 παιδιά. Ωστόσο, εκείνη πέθανε το 1888. Το 1898 ξαναπαντρεύτηκε τη Ζοζεφίν Νουρί. Άρχισε να ζωγραφίζει επισήμως στα 40 του, ενώ στα 49 του χρόνια αποσύρθηκε από τη δουλειά του για να ασχοληθεί με τη ζωγραφική.  Τα έργα του, συνήθως, απεικονίζουν ζούγκλες, παρόλο που εκείνος δεν είχε πάει ποτέ σε ζούγκλα. Λέγεται πως πήρε την έμπνευσή του από εικονογραφημένα βιβλία και βοτανικούς κήπους στο Παρίσι. 


 

Τόσο το έργο του,  όσο και ο ίδιος, υπέφεραν κάθε είδους ειρωνίες και σαρκασμούς, που συχνά ο καλλιτέχνης εκλάμβανε ως πραγματικά θετικά σχόλια. Γενικά, οι περισσότεροι βιογράφοι του συμφωνούν ότι μετά τον θάνατο της πρώτης του γυναίκας άρχισε να ζει  "στον κόσμο του", θεωρώντας μάλιστα ότι τα έργα του ανήκαν στην σφαίρα του ακαδημαϊκού ρεαλισμού. Είναι τόσο πομπώδεις οι δηλώσεις του της εποχής, που πραγματικά είναι δύσκολο στον σημερινό αναγνώστη να αντιληφθεί αν πρόκειται για εξαιρετικό χιούμορ αυτοσαρκασμού, για τεράστιες αυταπάτες, ή για έναν άνθρωπο που επινόησε το μεγαλείο του ως έσχατη γραμμή ανασχέσεως των διαρκών και κακοηθέστατων πυρών που του επιφύλαξαν οι σύγχρονοι του. Κατά την γνώμη μου ο Henri Rousseau είχε την ευτυχία/δυστυχία της μοναδικότητας: δεν υπήρχε μέτρο σύγκρισης/αντιστοίχησης στην Δυτική Ζωγραφική της εποχής του και έπεσε θύμα ακριβώς αυτής της κατάστασης. Διότι, μπορεί να μην υπάρχει "παρθενογένεση στην τέχνη", ωστόσο σε όλες τις εποχές και όλους τους τόπους θα υπάρχουν αντικειμενικά ελέυθερα πνεύματα που θα βρίσκουν έναν ακόμα να χτίχουν με τα δομικά στοιχεία του ίδιου κόσμου μία διαφορετική πραγματικότητα: η αλήθεια είναι ότι πάντοτε εμείς, οι λιγότεροι προικισμένοι σε σύγκριση με τους ίδιους, δεν θα είμαστε σε θέση πάντοτε να τους αναγωρίσουμε....

-Πάρης Καπράλος


ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
The Banquet Years: The Origins of 
the Avant-Garde in France, 
1885 to World War I
ΕΔΩ

Henri Rousseau: Jungles in Paris
ΕΔΩ

 Henri Rousseau
ΕΔΩ

ΣΧΕΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ
Πλήρης λεπτομερής εργογραφία
ΕΔΩ