Monday 7 October 2013

Μια δυστοπία του Walter Pichler: η καθημερινότητα μας

"TV Helmet/Portable Living Room," (1967)

ΠΡΟΣΦΑΤΑ με αφορμή μία ανάρτηση στο facebook διαπίστωσα ότι αρκετοί έλληνες δεν γνωρίζουν τον αυστριακό αρχιτέκτονα, σχεδιαστή και πάνω απ' όλα υπέροχο διανοητή Walter Pichler, παρά μόνο αν συνάντησαν το ανάστημα του μέσα από κάποιο βιβλίο θεωρίας της Τέχνης ή κάποιο δημοσίευμα, το οποίο να αναφερόταν στο μετα-πολεμικό ευρωπαϊκό avant garde. Ο θάνατος του, πέρυσι το καλοκαίρι, ελάχιστα συνέβαλε στην αύξηση της επίγνωσης του έργου του, αν και, έκανε το όνομα του γνωστότερο σε ευρύ κοινό. Αυτή η μικρή παρέμβαση μου λοιπόν ας ειδωθεί ως μία βουτιά κατευθείαν στον ωκεανό του έργου του και όχι ως μία ξενάγηση στην πολυσχιδή προσωπικότητα του καλλιτέχνη, ή μία προσπάθεια να καλύψω κάθε πτυχή και να φωτίσω κάθε σκοτεινό σημείο. Δεν θα αποπειραθώ καν να βιογραφήσω τον καλλιτέχνη, θα αφήσω αυτό το καθήκον σε όσους πρόθυμα και έγκαιρα το ανέλαβαν γράφοντας σε εγκυκοπαίδειες. Σκοπός μου είναι να συναρτήσω το έργο της προσωπικότητας του, το νόημα του έργου, εν προκειμένω, με την καθημερινότητα μας, να θυμίσω ή/και να σας γνωρίσσω τι πραγματικά αφορούσε.

Η πορεία του Walter Pichler μας διδάσκει το πρώτο και σημαντικότερο μάθημα που έχει αποκομίσει καθείς έχει ζήσει περισσότερο από 30 χρόνια σε τούτον τον μάταιο κόσμο, ορισμένως ότι η παραγωγτική ενηλικίωση του εαυτού επέρχεται αναγκαστικά σε προχωρημένη ηλικία. Ο καλλιτέχνης -αν και γεννηθείς το 1936 και σταδιοδρομήσας στον λαμπρό κόσμο των ευρωπαϊκών χώρων τέχνης της των '60s συνάντησε και πορεύτηκε μαζί με τον καλύτερο του εαυτό μόλις μετά την απομάκρυνση του από τις τρυφηλότητες του χώρου, τα πολύβουα πλήθη και τα πομπώδη φώτα. Η καλύτερη παραγωγική του περίοδος με όρους ποιότητας σηματοδοτήθηκε από την απόσυρση του. Με ορμητήριο μια μικρή φάρμα στο Burgenland της ανατολικής Αυστρίας, ο καλλιτέχνης εισηγήθηκε μία προσέγγιση μεσολογική που επισήμαινε την ακινησία του μυαλού και την ακαμψία του σώματος που πρόφερε ψιθυριστά αλλά εύληπτα η μοντέρνα αρχιτεκτονική. Μαζί με μία μικρή ομάδα αυστιραακών αρχιτεκτόνων (ανάμεσα τους συγκαταλέγονται οι Hans Hollein και Raimund Abraham, που είναι γνωστοί στον χώρο τους αλλά καθόλου έξω από αυτόν, ιδίως στην Ελλάδα) εισηγήθηκαν κατά τυης λειτουργικότητας και της εργονομίας με έναν τρόπο νμοναδικό και εν πολλοίς προφητικό. Απορρίπτοντας την υπερβολική χρήση διακοσμητικών υλικών και κατασκευών, αντιπρότειναν την αξιοποίηση τσιμέντου και μετάλλου στην διαμόρφωση ενός εντυπωσιακού σχεδιασμού που βασιζόταν στην φόρμα. Σε μια προσπάθεια να παράγουν κτίρια και δομές με αφηγηματικό χαρακτήρα οδηγήθηκαν σε σχεδιασμούς κατασκευών που θα προέβαλαν την δική τους μνήμη, θα αποτλούσαν έργα τέχνης με βιωματικό χαρακτήρα. Συνεπώς το ενδιαφέρον που παρουσιάζει αυτό το μικρό κίνημα δεν βρίσκεται στην εισήγηση, αλλά στην αντίρρηση. Το εργονομικό σχέδιο δεν είναι ο στόχος, αφού σε αυτό ο σχεδιαστής διαμορφώνει την ανάγκη και την εκπλήρωση της στο οικιστικό ή εργασιακό περιβάλλον, δίνοντας λύση σε ένα πρόβλημα με έντονη αυτο-αναφορικότητα. Το ζητούμε της ομάδας ήταν ένα σχέδιο με προσωπικότητα, μια δράση που θα άφηνε πλούσιο περιθώριο στον άνθρωπο που θα ερχόταν σε επαφή να δράσει αλλά και να αντιδράσει μέσα σε αυτό, εγκαθιδρύοντας μια σχέση. 


Η επεξεργασία αυτού του πλαισίου ιδεών βοήθησε τον Pichler στην διαμόρφωση της θεώρησης του. Η διαλεκτική αποδόμησης της αρχιτεκτονικής λειτουργικότητας (architectural functionalism) αναδομήθηκε στο έργο του σε κάτι περισσότερο υπερβατικό. Στο έργο του το μέσο δεν συνιστά το αρχιτεκτόνημα, και για αυτό τον λόγο πολλά έργα του ήταν μικρές πανοπλίες που αποτελούσαν αυτό που σήμερα θα αποκαλούσαμε εικονικούς κόσμους. Το γνωστότερο του έργο δείχνει έναν άντρα να κάθετε σε ένα γυμνό δωμάτιο σε κάποιο είδος πάγκου σε μια οπή στο πάτωμα φορώντας ένα τεράστιο πυραυλόσχημο κράνος. Το έργο ονομάζεται "TV Helmet/Portable Living Room," και καταδεικνύει την σκλαβιά των δοτών μέσων που απέχουν από το να είναι συμμετοχικά και να ενισχύουν την σκέψη. Για να αντιληφθεί καλύτερα κάποιος το έργο, σημειώνω ότι στην δεκαετία του '60 ήταν αρκετά συνηθισμένες οι απεικονίσεις κράνους ή στολής που έδινε μία ολοκληρωμένη εμπειρία στον χρήστη τους, και ανύψωνε τις ικανότητες του, τόσο στην τέχνη όσο και σε φουτουριστικά λογοτεχνήματα. Με μια ειδοποιό διαφορά: σε εκείνες τις περιπτώσεις αυτό το “όργανον” (η μεθοδολογική προσέγγιση δηλαδή) αύξανε τις δυνατότητες του χρήστη και τον καθιστούσε υπεράνθρωπο. Ο πρωταγωνιστής των έργων του Pichler είναι ένας άνθρωπος ανάπηρος, εγκιβωτισμένος σε μία τεχνητή ζωή αποστειρωμένη από κάθε διάδραση.

Αυτή η αναπόδραστη δυστοπία που περιγράφεται στα έργα του καθίσταται πολύ επίκαιρη σε ενεστώτα χρόνο. Οι φίλοι μου, οι φίλοι σας, οι συνεργάτες μας κάθονται στον καναπέ τους παρακολουθώντας διάφορα πληροφοριακά ή ψυχαγωγικά μέσα και σε ελάχιστες περιπτώσεις το περιεχόμενο τους αποτελεί αφορμή για συζητήσεις, για ανάπτυξη πραγματικής διαλεκτικής. Συνήθως το δοτό περιεχόμενο αποτελεί συναλλακτικό μέσο που αποκλείει κάθε χρήσιμο σύνθεση ή ανάλυση, καθώς από αφορμή καθίσταται ουσία συζήτησης. Ακόμα και σε πιο διαδραστικά τεχνολογικά περιβάλλονται, όπως αυτά του Twitter, του Facebook ή του LinkedIN, η “λειτουργική αρχιτεκτονική”, η δεδομένη δόμηση έχει κυριαρχήσει σε βαθμό που αυτός που συζητά εκτός πλαισίου, εκτός δράσης και αντίδρασης, μόδας και αντί-μόδας, αφορίζεται (η αγγλική λέξη είναι πολύ καλύτερη από την ελληνική “αφορισμό” αφού είναι ex-communicated, που, εκτός από την παγιωμένη ερμηνεία της ως αφορισμού, θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως αποπομπή από την κοινωνία, την επικοινωνία, το οικείο περιβάλλον) ως αντικοινωνικός. Κανείς δεν επιθυμεί στα Social Media των άνθρωπο που επικοινωνεί, συζητά, αμφισβητεί και αντιπαρατίθεται, εκτός κι αν το κάνει εντός των εγκαθιδρυμένων δομών δράσης και αντίδρασης. Η “λειτουργική αρχιτεκτονική” που μορφές της τέχνης και της διανόησης όπως ο Walter Pichler αντιμαχήθηκαν, κέρδισε κατά κράτος την δεσποτεία της καθημερινότητάς μας.

- Ιάσων Καιροφύλας

Browse by keyword / Βρείτε αυτό που ψάχνετε

Activism Amfissa An Athenian Outsider Andros Animation & Comics Antiparos Art Fairs Art Therapy ArtMarket Athens Auctions Audio/Video Australia Awards Berlin Books&Manuscripts Bulgaria Call for entries & Competitions Ciné qua non Cinema Collage Collectives Columnists: www treasures Commentary & Documentation Conferences CulturalContent/Tourism Cyprus DESIGN Digital Art DJs Documentary EDITO ElefsisCultureCapital ENGLISH Fashion Festivals & Biennales Florina France Fundraising Gastronomy Halkida Iconography Ioannina Jewllery Lesvos LGBTQI+ Lifestyle London Calling Loutraki Milano Multimedia & Installations Art Museums Myconos Naxos News Opera Party Performance Piraeus Printmaking Projects Restoration/Συντήρηση Rethymnon Retrospective Santorini Sculpture & Ceramics Shqipëri Sikinos StreetArt Symposiums Syros Tattoo Teri Paschos textileArt Thessaloniki US Venue Virtual Watercolor whoISwho Workshops & Masterclasses Αγρίνιο Αίγινα Αίγιο Αλεξανδρούπολη ΑΝΑΦΗ ΑνδριανήΤζίμα Άνδρος ΑΝΤΙΚΑ Αντίπαρος Απόψεις ΑΠΟΨΗ Άργος Αρχαιολογία Αρχιτεκτονική Βέροια Βόλος Γειτονιές Δελφοί ΔΗΜΗΤΡΙΑ Δημοπρασίες Διαλέξεις/ΔημόσιεςΣυζητήσεις Δίον-Λιτόχωρο Δράμα Έβρος Εγκαίνια Έδεσσα Ειδικά Θέματα ΕικαστικέςΔράσεις Εκδηλώσεις Εκθέσεις Εκπαίδευση ΕΛΕΥΣΙΝΑ Επίδαυρος Ερέτρια Έρευνα Ζάκυνθος Ζωγραφική Ηράκλειο Θέατρο Θρησκεία Ιδρύματα Ιεράπετρα Ιστορία Ιστορίες για γάτες ΙΩΑΝΝΙΝΑ Καβάλα Καλαμαριά Καλαμάτα Καλλιγραφία Καστελλόριζο Καστοριά Κέρκυρα ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ Κίμωλος Κοζάνη ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ Κρήτη Κύθηρα Κύθνος Κως Λάρισα Λέρος Λέσβος Λευκάδα Λήμνος Λόγος Λύκειον Ελληνίδων Μεσολόγγι Μέτσοβο Μουσική Ναύπακτος Ναύπλιο Νεκρολογία ΞΑΝΘΗ Ξεναγήσεις Ολυμπία Ορεστειάδα Παιδαγωγικά Παιδιά Πάρος Παρουσιάσεις Πάτμος Πάτρα ΠεριΟινουΣκιας Πόρος Πρόσωπα Προσωπικότητες Ρόδος Σάμος Σαντορίνη Σκηνογραφία Σκιάθος Σπέτσες Στήλη Άλατος Στυλ & Εποχές Συλλογές Συναυλίες Συνέντευξη ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τέχνη Τεχνολογία Τζια ΤΗΝΟΣ Τρίκαλα Τρίπολη ΥΔΡΑ Υποτροφίες Φλώρινα ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ Φωτογραφία Χαλκίδα Χανιά Χειροτεχνίες Χίος Χορηγίες Χορός Ψηφιδωτό Ψυχολογία Ψυχολογία στην καθημερινότητα