ΤΟ δοκίμιο του αμερικανού ποιητή και
κριτικού λογοτεχνίας T.S. Eliot «Παράδοση
και Ατομικό Ταλέντο» ("Tradition and the
Individual Talent"), δημοσιεύτηκε το 1919 και
περιλαμβάνει τις θέσεις του πάνω στην
λογοτεχνική παράδοση και την επίδρασή
της στην εκάστοτε παρούσα καλλιτεχνική
δημιουργία, καθώς και την στάση που
κρατά ο καλλιτέχνης -ποιητής, ως προς
αυτήν, όταν η έμπνευση για την δημιουργία
ενός έργου τον κινητοποιεί. Το δοκίμιο
αυτό, θεωρήθηκε από πολλούς ως το
ανεπίσημο καλλιτεχνικό μανιφέστο του
Έλιοτ.
Τα
δύο θεμελιώδη ζητήματα του δοκιμίου
είναι η λογοτεχνική παράδοση από τη μία
και η απο-προσωποίηση του καλλιτέχνη
από την άλλη.
Ως
προς το πρώτο, ο συγγραφέας υποστηρίζει
πως η λογοτεχνική παράδοση δεν είναι
κάτι περασμένο, που δεν θα πρέπει να μας
αφορά. Η παράδοση επηρεάζει το παρόν
και γονιμοποιείται από αυτό. Ο ποιητής
ή συγγραφέας θα πρέπει να γνωρίσει την
Ευρωπαϊκή λογοτεχνία από τον Όμηρο
μέχρι την εποχή του, μέσω της συστηματικής
μελέτης, πράγμα που κατακτάται με σκληρή
εργασία, ιδιαιτέρως πάνω στα μεγάλα και
πιο σημαντικά έργα. Τα νέα
έργα θα
πρέπει να
διακατέχονται από
το αίσθημα
της επικοινωνίας
και συνδιαλλαγής
με τα
περασμένα και
ότι είναι
συνέχειά τους
["Whereas if we approach a poet, we shall often find that not
only the best, but the most individual part of his work may be those
in which the dead poets, his ancestors, assert their immortality most
vigorously"]. Ο ποιητής γνωρίζει τα
περασμένα και προσθέτει δημιουργικά
κάτι νέο, οπότε και υπάρχει εξελικτική
πορεία. Ταυτοχρόνως, το παλιό μετουσιώνεται
και επαναπροσδιορίζεται, λόγω της
πρόσθεσης της νέας οπτικής, πράγμα που
οδηγεί στον ανα-στοχασμό και επαναδημιουργία
του παλιού στη σκέψη, την τέχνη και την
κοινωνία. Παλιό και νέο συναντιούνται
στο παρόν, και με τον τρόπο αυτό ορίζεται
το νέο. Το διαχρονικό ενώνεται με το
τωρινό. Η θέση του δοκιμιογράφου είναι
σαφώς εναντίον της διαρκούς επανάληψης
της παράδοσης αυτής καθαυτής, την οποία
θεωρεί στείρα και αντι-δημιουργική
πρακτική ["novelty is better than repetition."]. Η
παράδοση επηρεάζει τη νέα δημιουργία
και επαναπροσδιορίζεται, για να συνεχιστεί
η δημιουργική πορεία τόσο της λογοτεχνίας,
όσο και της ευρύτερης κοινωνικής
αντίληψης και νοοτροπίας.
Η άλλη θέση του
δοκιμιογράφου Έλιοτ αφορά τον καλλιτέχνη.
Περιγράφει πως ο δημιουργός δεν εκφράζει
τον εαυτό του με όρους εγωιστικούς, αλλά
λειτουργεί ως φορέας και καταλύτης. Ο
ποιητής είναι το μέσον, οπότε, δεν θα
πρέπει να κρίνεται ο ίδιος αλλά η ποίηση
ως δημιουργία ["Honest criticism is directed not
upon the poet but upon the poetry"]. Ο ποιητής συνδέει
το προϋπάρχον με το παρόν για τη δημιουργία
του νέου. Συμμετέχει απο-προσωποιημένος
στη δημιουργία. Ακολουθεί τις βάσεις
της παράδοσης και προσθέτει κάτι νέο,
που ξεπερνάει το προσωπικό και γίνεται
πανανθρώπινο, αγγίζοντας ψυχικά και
νοητικά τον κάθε αναγνώστη ξεχωριστά.
Η ποίηση, όπως λέει, δεν είναι η απελευθέρωση
του συναισθήματος, αλλά η διαφυγή από
το συναίσθημα, δεν είναι η έκφραση της
προσωπικότητας, αλλά η διαφυγή από αυτήν
["Poetry is not a turning loose of emotion, but an escape from
emotion; it is not the expression of personality, but an escape from
personality"]. Δεν αρνείται το συναίσθημα
του ποιητή ως ατόμου, αλλά υποστηρίζει
πως αυτός θα πρέπει να απο-προσωποποιεί
το συναίσθημα του, μέσω της πλήρης
αφοσίωσης στο έργο του. Η παράδοση
υφίσταται ολοκληρωμένη από μόνη της,
που συνεχώς όμως ανα-δημιουργείται
ενσωματώνοντας το νέο. Απαιτείται,
επομένως, μια δημιουργική συνδιαλλαγή
από τον καλλιτέχνη, που προσθέτει νέα
στοιχεία στο προ-υπάρχων δημιουργημένο
σώμα της παράδοσης, και που ο ίδιος
λειτουργεί ως φορέας του και όχι ως
πρόσωπο ξεκομμένο. Ο ποιητής εκφράζει
με έμμεσο τρόπο συναισθήματα και
εμπειρίες, ώστε με συνδυαστικό και
μοναδικό τρόπο να δημιουργηθεί
πανανθρώπινη τέχνη, η οποία ενώνεται
και συνδιαλέγεται με τη συνολική τέχνη
του παρόντος και του παρελθόντος, και
που θα συνδιαλλαχτεί ενδεχομένως και
με την τέχνη του μέλλοντος.
Οι θέσεις του
Έλιοτ, μαζί με τις θέσεις άλλων αγγλοσαξώνων
συγγραφέων και κριτικών της εποχής,
όρισαν τη νέα μοντέρνα ποιητική και
συγγραφική δημιουργία και όχι μόνο.
Επηρέασαν λογοτέχνες και ποιητές ανά
τον κόσμο. Σε μια σύγχρονη ματιά,
ανακαλύπτει κανείς την διαχρονικότητα
αυτών των θέσεων, ακόμα και ως δημιουργία
που πήρε θέση μέσα λογοτεχνική παράδοση,
με τρόπο ειλικρινή και πιστό στη θεωρία
και αποτελεί ακόμα πηγή συνδιαλλαγής
και επαναπροσδιορισμού, για την δημιουργία
και την σύγχρονη ποιητική και λογοτεχνική
συγγραφή.
Σκηνοθέτης -
Μεταφραστής