ΜΕ αφορμή την εικαστική/κινητική δράση “SοΜA”, που παρουσιάστηκε στην γκαλερί Myrό στο πλαίσιο της έκθεσης «Άσμα Ασμάτων» -την οποία επιμελήθηκαν και παροουσίασαν η ψυχολόγος – εικαστικός, art-therapist Έλενα Τονικίδη και η ψυχολόγος /dance – movement psychotherapist Στέλλα Κολυβοπούλου- το “Arts & Antiques” σας ξεναγεί συνοπτικά -με οδηγό την Έλενα Τονικίδη- στον κόσμο της Art Therapy...
της Έλενας Τονικίδη*
“Υπάρχει μία ένταση στις μέρες μας στο επάγγελμα των Εικαστικών Θεραπευτών μεταξύ αυτών που θεωρούν ότι η τέχνη είναι από μόνη της θεραπευτική και σ’ αυτούς που προσπαθούν να εντάξουν παραπάνω ψυχοθεραπευτικές θεωρίες ώστε το επάγγελμα ν’ ακούγεται πιο καταξιωμένο στους πιθανούς εργοδότες. Oπως και να’χει, ο τομέας της δημιουργικότητας και των οπτικών διαδικασιών μπορεί να έχει πολλαπλές ερμηνείες” επισημαίνει η κα. Τονικίδη.
Ιστορικά, η θεραπεία μέσω των εικαστικών θεωρούμε οτι χάνεται στα βάθη των σπηλαίων, ότι ανιχνεύεται στις αγκαλιές των ειδωλίων της γονιμότητας, καθρεφτίζεται στα Ασκληπιεία δωμάτια του ονείρου και της κάθαρσης, μέχρι το σύνορο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και το κατώφλι του 20ου αιώνα με τον S. Freud και την αποκαλυπτική «Ερμηνεία των Ονείρων». Τη φράση του τελευταίου «τα όνειρα εκφράζονται καλύτερα με εικόνες», προσέγγιση την οποία εφήρμοσε ευρύτατα στην Ευρώπη ο C.G. Jung, υιοθέτησε η αμερικανοί ψυχολόγοι αναλυτές το 1915 στην Ν Υόρκη, και εισήγαγαν την Art Therapy. Ανάλογη ονομασία έδωσε ο ζωγράφος Andrian Hill γύρω στο 1945 στην Αγγλία ο οποίος νοσηλευόμενος σε σανατόριο οργάνωσε εργαστήρια ζωγραφικής διαπιστώνοντας τα ευεργετικά αποτελέσματα αυτής της εμπειρίας.
Μετά το 1960 σε Αμερική και Αγγλία η art-therapy αναγνωρίζεται επίσημα σαν επάγγελμα, γνωρίζουμε δε πως εφαρμόζεται αυτή τη στιγμή σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλον τον κόσμο αποτελώντας επίσημα μία μορφή ψυχοθεραπείας.
Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία art-therapy λοιπόν είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας, που για όσους έρχονται σε επαφή μαζί της αυτό που μαθαίνουν και κατανοούν είναι η διαδικασία που παράγει τέχνη και η θεραπευτική ιδιότητα της. Οι θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης ανακουφίζουν και ταυτόχρονα η ενασχόληση με τη δημιουργική διαδικασία αποσπά την προσοχή από σκέψεις και προβληματισμούς που βασανίζουν το μυαλό. Η Εικαστική Ψυχοθεραπεία βοηθά παράλληλα στην αναγνώριση, καταπολέμηση και κάποιες φορές στην εξάλειψη των πηγών του άγχους στην καθημερινότητα.
Η ανάλυση των θεμάτων γίνεται πολυεπίπεδα με έμφαση στη θεωρία όσο και στην πράξη. Μέσα από την κατανόηση της αποδοχής, της διαφορετικότητας και της μοναδικότητας του ατόμου διευρύνονται οι επικοινωνιακές δεξιότητες, την η ολόπλευρη ανάπτυξη εαυτού και την επαφή με το δημιουργικό τους εαυτό. Οι συμμετέχοντες διευρύνουν το γνωστικό και συναισθηματικό τους επίπεδο, ανακαλύπτουν νέους τρόπους θεώρησης των θεμάτων που τους απασχολούν, αναπτύσσουν νέες στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων και εκφράζονται δημιουργικά και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσα από τον ανοιχτό διάλογο της ψυχολογικής θεωρίας αλλά και της τέχνης. Ο άνθρωπος προσπαθεί να εξισορροπήσει τις ψυχικές του συγκρούσεις , που παράγουν ενοχή , άγχος χρησιμοποιώντας τη δημιουργική του ικανότητα και έτσι τα στοιχεία της ταυτότητας του ως ένα βαθμό καθορίζονται από τις προσπάθειες του να συμβιβάσει αυτές τις αντικρουόμενες τάσεις.
Αυτή η εσωτερική αναγκαιότητα είναι ο πυρήνας της δημιουργίας και συνεπώς κάθε ψυχική διεργασία μπορεί να εκφραστεί και να αποτυπωθεί μέσα από το εικαστικό αποτέλεσμα. Το έργο γίνεται φίλτρο , οθόνη , δοχείο και έτσι η δημιουργικότητα του ανθρώπου και η ανάπτυξη της γίνεται ένας πολύ σημαντικός θεραπευτικός παράγοντας.
Ένας πρώτος συµβολισµός είναι οι ίδιες οι νοητικές ή ψυχικές αναπαραστάσεις που γίνονται έργο / εικόνα. Μέσω της εικαστικής θεραπείας το άτοµο µπορεί ακόµη και να φτιάχνει τα σύµβολά του, µια και το εικαστικό προϊόν είναι ένα πρώτο σύµβολο. Έτσι δίνεται η δυνατότητα στον άνθρωπο να μορφοποιήσει τους φόβους του, να χάσουν αυτοί πλέον την ασάφεια τους, να αποκτήσουν συγκεκριμένη μορφή και να τους αντιμετωπίσει καλύτερα. Η τέχνη απεικονίζει το πώς η εικαστική έκφραση λειτουργεί καθαρτικά και σαν ένα µέσο επικοινωνίας και επεξεργασίας συναισθηµάτων.
*Η Έλενα Τονικίδη, είναι ψυχολόγος,
εικαστικός και art-therapist